Co czyni nas ludźmi

Umiejętności planowania i myślenia abstrakcyjnego „zaszyte" są w niewielkim rejonie mózgu - pisze Piotr Kościelniak.

Publikacja: 30.01.2014 07:25

Piotr Kościelniak

Wyobraźnia, strategiczne planowanie, umiejętność uczenia się na błędach innych, mowa – to wszystko cechy odróżniające ludzi od zwierząt. Z czego wynikają? W którym miejscu nasze mózgi są lepsze od mózgów naczelnych?

Na pomysł, w jaki sposób to sprawdzić, wpadli naukowcy z Uniwersytetu Oksfordzkiego. Wykorzystali do tego używany do obrazowania wnętrza ciała w medycynie rezonans magnetyczny. Zespół dr. Franza-Xaviera Neuberta po prostu zajrzał do wnętrza głowy ludziom i małpom, poszukując kluczowych różnic w budowie anatomicznej.

Prawie takie same

– My, ludzie, sądzimy, że umiejętność planowania działań w przyszłości, pewna elastyczność naszych zachowań czy zdolność uczenia się od innych to coś szczególnego, wyjątkowego – mówi prof. Matthew Rushworth z Wydziału Psychologii Eksperymentalnej Uniwersytetu Oksfordzkiego. – Udało nam się znaleźć część mózgu unikalnie ludzką, która zapewne ma coś wspólnego z tymi umiejętnościami.

Badania skupiły się na obszarze brzuszno-bocznym kory czołowej – opisują badacze na łamach najnowszego wydania magazynu „Neuron". Od 150 lat wiadomo, że obszar ten ma znaczenie dla posługiwania się mową i planowania.

– Dyskutowano nad tym, czy żeby opanować te nowe umiejętności, ludzie musieli wykształcić nowe mechanizmy w mózgu, czy może miały one początki w aparacie neuronalnym obecnym również u naczelnych – mówi dr Neubert.

Do współpracy zaproszono 25 ochotników – 14 kobiet i 11 mężczyzn w wieku około 20 lat. Jako „materiał porównawczy" wystąpiło 25 małp makaków. Ze zwierzętami naukowcy mieli drobny problem – badanie rezonansem magnetycznym wymaga ułożenia się w rurze aparatu. Małpy denerwowały się, opiekunowie musieli podać makakom środki uspokajające.

Ku zaskoczeniu neurologów architektura mózgu ludzi i makaków okazała się bardzo zbliżona. Zarówno relatywne rozmiary, jak i sieć połączeń między różnymi rejonami mózgu były praktycznie takie same. To mogłoby potwierdzać tezę, że charakterystyczne dla ludzi umiejętności poznawcze wykorzystują „obwody" obecne już w mózgach zwierząt.

Co więcej, w mózgach naczelnych znajdują się również elementy odpowiadające za typowo ludzkie choroby, takie jak ADHD, nerwice czy uzależnienia. Zdaniem naukowców ich badania umożliwią lepsze studiowanie mechanizmów powstawania tych zaburzeń i pozwolą lepiej je leczyć.

– Mózg to mozaika połączonych ze sobą obszarów. Chcieliśmy spojrzeć na ten wyjątkowy rejon mózgu i sprawdzić, ile ma obszarów i w jaki sposób współdziałają one ze sobą – mówi prof. Rushworth.

Dwunaste pole

Na podstawie danych z rezonansu magnetycznego naukowcy wyodrębnili 12 takich obszarów, które dały się zaobserwować u każdego z badanych ludzi. Porównali je z wynikami małp i... pasowało tylko 11.

To 12., typowo ludzkie, pole znajduje się w przedniej korze przedczołowej. To tzw. pole Brodmanna 10. Zostało ono zidentyfikowane jeszcze w 1907 roku przez niemieckiego neurologa Korbiniana Brodmanna badającego komórkową budowę mózgu człowieka. Pole 10 w jego klasyfikacji miało odpowiadać za abstrakcyjne myślenie i wyższą uczuciowość.

– Ten region kory mózgowej u ludzi nie ma żadnego odpowiednika w mózgach małp – podkreśla dr Neubert. – Dziś wiemy, że odpowiada ono za strategiczne planowanie, podejmowanie decyzji oraz podzielność uwagi.

Według naukowców z Oksfordu to właśnie ten niewielki obszar odpowiada za to, że umiemy przewidzieć konsekwencje naszych działań. Potrafimy również oszacować potencjalne rezultaty działań, których nie podjęliśmy, a tylko rozważaliśmy ich efekty. Wcześniejsze badania neurologów z Uniwersytetu Oksfordzkiego sugerują również, że ten region umożliwia nam uczenie się od innych, a nie tylko na własnych błędach.

Piotr Kościelniak

Wyobraźnia, strategiczne planowanie, umiejętność uczenia się na błędach innych, mowa – to wszystko cechy odróżniające ludzi od zwierząt. Z czego wynikają? W którym miejscu nasze mózgi są lepsze od mózgów naczelnych?

Pozostało 93% artykułu
Nauka
Ewolucja na oczach naukowców. Niezwykłe wyniki 30-letniego eksperymentu
Materiał Promocyjny
Z kartą Simplicity można zyskać nawet 1100 zł, w tym do 500 zł już przed świętami
Nauka
Kontrowersje wokół zmiany czasu. Co mówią badania naukowe?
Nauka
Trudna droga od projektu do rynku
Nauka
Ważne odkrycie dotyczące m.in. Ozempicu. Naukowcy opublikowali wyniki badań
Materiał Promocyjny
Strategia T-Mobile Polska zakładająca budowę sieci o najlepszej jakości przynosi efekty
Nauka
Nadchodzi La Niña? Naukowcy o prognozach pogody na zimę 2024/2025
Materiał Promocyjny
Polscy przedsiębiorcy coraz częściej ubezpieczeni