Wierzyciel ściga za długi wspólne zaciągnięte w trakcie małżeństwa

Rozwód nie kończy odpowiedzialności za długi, które małżonkowie zaciągnęli wspólnie w trakcie małżeństwa i za które odpowiadają solidarnie. Dotyczy to zarówno zobowiązań prywatnych, jak i firmowych

Aktualizacja: 11.01.2010 06:10 Publikacja: 11.01.2010 05:30

Wierzyciel ściga za długi wspólne zaciągnięte w trakcie małżeństwa

Foto: www.sxc.hu

Jednakże zasady odpowiedzialności są różne w zależności od ich rodzaju. Zacznijmy od długów cywilnych, a więc wierzycieli będących osobami fizycznymi, spółkami, bankami itp.

Inaczej też kształtuje się odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny (art. 30 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=DDAB7FCA02EB14A42A657A37334DE3BA?id=71706]kodeks rodzinny i opiekuńczy.[/link]). Te jednak po rozwodzie w praktyce nie są zasadniczo problemem, chyba że np. czynsz czy zaległe opłaty za mieszkanie urosły do poważnych kwot.

Osobno piszę o odpowiedzialności za długi wobec fiskusa, którą reguluje ordynacja podatkowa > patrz [link=http://www.rp.pl/artykul/416789.html]Fiskus może ścigać także po rozwodzie[/link].

Po rozwodzie małżonkowie wspólnie, jak przed rozwodem, odpowiadają za długi zaciągnięte wspólnie, za długi, z racji których ciąży na nich odpowiedzialność solidarna, i długi zabezpieczone hipoteką lub zastawem na wspólnym majątku.

Oznacza to, że także po rozwodzie dla wierzyciela dostępny jest cały majątek każdego z nich. Odpowiedzialność solidarna ciąży na małżonkach np. z racji udzielenia przez jednego z nich poręczenia wekslowego i długów zaciągniętych na zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny.

[wyimek]Po rozwodzie małżonkowie, tak jak przed rozwodem, odpowiadają za długi zaciągnięte wspólnie[/wyimek]

Jeśli tylko jeden z małżonków podpisał umowę, dług z niej wynikły wierzyciel może ściągnąć z majątku wspólnego także po rozwodzie tylko wówczas, gdy drugi wyraził zgodę na zaciągnięcie danego zobowiązania.

W sposób wyczerpujący określono sprawy i czynności, w których niezbędna jest zgoda drugiego małżonka (patrz ramka obok). Bez niej taka czynność jest nieważna, chyba że drugi małżonek ex post zdecyduje się na jej potwierdzenie. Natomiast na zaciągnięcie przez jednego z małżonków innych zobowiązań, takich jak pożyczka, kredyt, zgoda współmałżonka nie jest konieczna.

[srodtytul]Tylko z majątku osobistego[/srodtytul]

Brak zgody drugiego małżonka na zaciągniecie zobowiązania oznacza, że zarówno w trakcie małżeństwa, jak i po rozwodzie wierzyciel może ściągnąć przymusowo swą należność z majątku osobistego tego małżonka, który zobowiązanie zaciągnął, a także z jego:

- wynagrodzenia za pracę lub innych dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,

- korzyści z praw autorskich, praw pokrewnych (np. artystów wykonawców), czyli tantiem, prawa własności przemysłowej (do znaków towarowych, wynalazków, wzorów użytkowych) oraz innych praw przysługujących twórcom.

To samo dotyczy sytuacji, gdy dług związany jest z majątkiem osobistym małżonka. W obu tych sytuacjach majątek wspólny małżonków jest dla wierzyciela niedostępny.

Rozwód, a także ustanie wspólności majątkowej z innych przyczyn, zmienia sytuację wierzyciela na lepsze, bo może ściągnąć swą należność przymusowo także z udziału w majątku wspólnym lub raczej z dóbr, które w wyniku podziału tego majątku przypadną dłużnikowi.

Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że wskazane zasady znają doskonale także wierzyciele, zwłaszcza profesjonalni, tacy jak banki, towarzystwa leasingowe, przedsiębiorcy. Dlatego powszechna jest praktyka uzależniania udzielenia pożyczki czy kredytu od zgody drugiego małżonka lub żądania, by zobowiązanie zaciągali wspólnie. To samo dotyczy umów poręczenia (żyrowania cudzych kredytów, pożyczek).

[srodtytul]Znaczenie zgody[/srodtytul]

Zgoda oznacza, że należność może być wyegzekwowana:

- z majątku osobistego małżonka, który zobowiązanie zaciągnął, oraz

- z jego wynagrodzenia za pracę lub innych dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej,

- z jego korzyści z praw autorskich, praw pokrewnych (np. artystów wykonawców), czyli tantiem, prawa własności przemysłowej (do znaków towarowych, wynalazków, wzorów użytkowych) oraz innych praw przysługujących twórcom,

- z majątku wspólnego.

Majątek osobisty małżonka, który zgodę wyraził, jest dla wierzyciela niedostępny – zarówno w trakcie małżeństwa, jak i po rozwodzie.

W tej sytuacji rozwód jest korzystny dla drugiego małżonka, który udzielił zgody na zaciągnięcie zobowiązania, bo z jego części majątku wspólnego długu wierzyciel nie ściągnie. Mówiąc obrazowo, jeśli dług, na którego zaciągnięcie zgodził się małżonek, wynosi 500 tys. zł, a majątek wspólny 600 tys. zł, to w trakcie małżeństwa wierzyciel może ściągnąć z niego całą swą należność. Po rozwodzie dostępny jest dla niego tylko udział małżonka będącego dłużnikiem; z udziału drugiego długu nie ściągnie (chyba że wcześniej sąd nadał np. wyrokowi zasądzającemu należność od dłużnika klauzulę wykonalności przeciwko jego małżonkowi – z ograniczeniem do majątku wspólnego).

Wierzyciel, który w związku ze zgodą małżonka na zaciągnięcie zobowiązania może egzekwować należność także z majątku wspólnego, a po rozwodzie z udziałów obu małżonków w tym majątku, musi wykazać, że małżonek taką zgodę wyraził. Gdy zaś chce ściągnąć z majątku przedsiębiorstwa należącego do majątku wspólnego długi małżonka wynikające z prowadzenia tego przedsiębiorstwa, musi wykazać w dokumencie urzędowym albo prywatnym, że należność powstała w związku z prowadzeniem firmy.

[srodtytul]Gdy dług ciąży na obojgu[/srodtytul]

Wierzyciel jest w najlepszej sytuacji, gdy stronami umowy są oboje małżonkowie albo gdy ciąży na nich odpowiedzialność solidarna, np. w związku z udzieleniem przez żonę poręczenia wekslowego na zabezpieczenie spłaty długu zaciągniętego przez męża. Wtedy wierzyciel egzekucję komorniczą może prowadzić:

- z majątku wspólnego,

- z majątków osobistych małżonków oraz

- wspomnianych praw majątkowych każdego z małżonków (wynagrodzenie, prawa autorskie itd.).

[srodtytul]Rozwód tego nie zmienia[/srodtytul]

Mówiąc o majątku osobistym, trzeba też wziąć po uwagę ewentualne różnice w składzie majątków osobistego i majątku wspólnego, jakie mogą wystąpić, jeśli małżonkowie zawarli umowę majątkową modyfikującą ustrój wspólności ustawowej. Jeśli jest to umowa rozszerzająca tę wspólność, majątek wspólny będzie odpowiednio obszerniejszy, jeśli ograniczająca wspólność – odpowiednio szczuplejszy.

[b]Uwaga![/b] Rozszerzenie wspólności dla wierzyciela, który może ściągnąć należność tylko z majątku osobistego i wskazanych wyżej należności, jest bez znaczenia, jeśli wierzyciel nie wiedział o umowie majątkowej i jej rodzaju.

[srodtytul]Co z długami biznesowymi[/srodtytul]

Długi związane z działalnością firmy prowadzonej przez jednego małżonka wierzyciel może ściągać m.in. z majątku przedsiębiorstwa, jeśli jest on wspólnym dorobkiem.

Po rozwodzie egzekucję może prowadzić tylko z udziału małżonka-przedsiębiorcy w majątku wspólnym. Z przyczyn, o których była już mowa, rozwód jest dla interesu majątkowego eksmałżonka przedsiębiorcy korzystny. Ponieważ majątek wspólny po rozwodzie przestaje istnieć, wierzyciel nie może sięgnąć do niego. Dostępny jest dla niego tylko majątek osobisty przedsiębiorcy będącego dłużnikiem. Na majątek ten zaś po rozwodzie składa się także udział dłużnika w majątku wspólnym, którego składnikiem jest też przedsiębiorstwo.

Trzeba tu zaznaczyć, że przedmiotami należącymi do tego majątku wspólnego, które służą jednemu z małżonków do wykonywania działalności zarobkowej, małżonek ten zarządza samodzielnie. Zgoda żony czy męża jest potrzebna tylkow sytuacjach wskazanych w art. 37 § 1 k.r.o. >patrz ramka „Transakcja z udziałem obojga”.

Chodzi o sprzedaż, obciążenie albo kupno nieruchomości związanych z działalnością zarobkową jednego z małżonków, o sprzedaż, obciążenie albo wydzierżawianie całej firmy albo gospodarstwa rolnego.

W odniesieniu do innych przedsięwzięć dotyczących majątku firmy zgoda jest bezprzedmiotowa, skoro z mocy przepisu ustawy, tj. art. 36 § 3 k.r.o., małżonek zarządza nimi samodzielnie.

[ramka][b]Transakcje z udziałem obojga[/b]

Zgody drugiego małżonka wymaga:

- sprzedaż, darowizna, kupno nieruchomości i prawa użytkowania wieczystego, obciążenie jej hipoteką, prawem używania, odpłatne nabycie (kupno), ale i oddanie jej w najem, dzierżawę, do bezpłatnego używania,

- sprzedaż, darowizna, obciążenie, odpłatne nabycie (kupno) i wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo gospodarstwa rolnego,

- sprzedaż, darowizna, obciążenie hipoteką spółdzielczego własnościowego prawa do mieszkania, domu, lokalu użytkowego,

- darowizna nieruchomości lub np. samochodu należącego do majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.

Wszystkie inne czynności odnoszące się do majątku wspólnego każdy z małżonków może przedsięwziąć bez udziału drugiego. [/ramka]

[ramka][b]Długi nieobciążające[/b]

Zarówno w trakcie małżeństwa, jak i po jego ustaniu majątku wspólnego, a potem udziału eksmałżonka w tym majątku nie obciążają długi drugiego z nich zaciągnięte przed ślubem, dotyczące jego majątku osobistego oraz niewynikające z umowy czy innej czynności prawnej (art. 41 § 2 k.r.o.).

Chodzić może o zasądzone przez sąd odszkodowanie i rentę dla ofiary wypadku drogowego spowodowanego przez jednego małżonka, o alimenty przyznane przez sąd jego dzieciom z poprzedniego małżeństwa lub pozamałżeńskim i byłej żonie. Do tej grupy zalicza się również obowiązek zwrotu korzyści uzyskanych bez podstawy prawnej – zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia.

To samo dotyczy grzywien, nawiązek, opłat sądowych nałożonych na eksmałżonka w czasie trwania małżeństwa. -[/ramka]

[ramka][b]Hipoteka pozostaje[/b]

Jeśli przed rozwodem majątek wspólny został obciążony hipoteką, to trwa ona nadal, i wierzyciel, któremu hipoteka przysługuje, może wyegzekwować swą należność z obciążonej nią nieruchomości. Za dług, który ciążył solidarnie na obojgu małżonkach, odpowiadają oni tak samo po rozwodzie.[/ramka]

[ramka][b]Dłużnik może żądać podziału[/b]

Jeśli dług ciąży tylko na jednym małżonku, to po rozwodzie jego wierzyciel może zająć jego prawo do podziału majątku wspólnego i domagać się podziału, a następnie ściągnąć swą należność z tego, co w jego wyniku przypadnie dłużnikowi.

Mają w tym zakresie zastosowanie art. 896 i art. 912 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link].[/ramka]

[ramka][b][link=http://www.rp.pl/temat/416791.html]Zobacz cały poradnik[/link][/b][/ramka]

Jednakże zasady odpowiedzialności są różne w zależności od ich rodzaju. Zacznijmy od długów cywilnych, a więc wierzycieli będących osobami fizycznymi, spółkami, bankami itp.

Inaczej też kształtuje się odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny (art. 30 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=DDAB7FCA02EB14A42A657A37334DE3BA?id=71706]kodeks rodzinny i opiekuńczy.[/link]). Te jednak po rozwodzie w praktyce nie są zasadniczo problemem, chyba że np. czynsz czy zaległe opłaty za mieszkanie urosły do poważnych kwot.

Pozostało 94% artykułu
Konsumenci
Pozew grupowy oszukanych na pompy ciepła. Sąd wydał zabezpieczenie
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Sądy i trybunały
Dr Tomasz Zalasiński: W Trybunale Konstytucyjnym gorzej już nie będzie
Konsumenci
TSUE wydał ważny wyrok dla frankowiczów. To pokłosie sprawy Getin Banku
Nieruchomości
Właściciele starych budynków mogą mieć problem. Wygasają ważne przepisy
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Prawo rodzinne
Przy rozwodzie z żoną trzeba się też rozstać z częścią krów