Jak ZUS ustala staż emerytalny

Ustalając wymagany do przyznania emerytury staż ubezpieczeniowy, ZUS uwzględnia przede wszystkim okresy składkowe oraz okresy nieskładkowe wymienione w art. 6 – 7 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej „ustawa emerytalna”). Zarówno okresy składkowe, jak i nieskładkowe zaliczane są z dokładnością co do jednego dnia.

Zakład zaliczy okresy opłacania...

Okresy składkowe to – najkrócej mówiąc – okresy aktywności zawodowej, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne (ubezpieczenia emerytalne i rentowe).

Ale zaliczyć tu można również niektóre okresy, za które składka nie została opłacona ze względu na brak takiego obowiązku.

Do składkowych należą m.in. okresy:

– zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia na obszarze państwa polskiego – w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową,

– pracy przymusowej (m.in. wykonywanej na rzecz hitlerowskich Niemiec w okresie  II wojny światowej lub wykonywanej na obszarze Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w okresie od 17 września 1939 r. do 31 grudnia 1956 r.),

– zatrudnienia młodocianych na obszarze państwa polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed 1 stycznia 1975 r.,

– niewykonywania pracy po  ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy na podstawie przepisów kodeksu pracy zostało wypłacone wynagrodzenie lub odszkodowanie,

– wykonywania działalności twórczej lub artystycznej na  obszarze państwa polskiego objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w  których ubezpieczony był zwolniony od opłacania składki,

– wykonywania na obszarze państwa polskiego pracy nakładczej objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w  których występowało zwolnienie od opłacania składki,

– pracy na obszarze państwa polskiego wykonywanej na  rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu takiej umowy objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

– pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze państwa polskiego objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia (a także współpracy przy wykonywaniu tej działalności), za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w  których występowało zwolnienie od opłacania składki.

... i niektóre, gdy nie trzeba było płacić

Przy ustalaniu stażu ubezpieczeniowego wymaganego do  przyznania emerytury ZUS zalicza również okresy nieskładkowe wymienione w art. 7 ustawy emerytalnej. Są to okresy, w których wnioskodawca nie pracował i nie prowadził żadnej działalności zarobkowej.

A tym samym – ani nie opłacano za niego, ani on sam nie opłacał składek na ubezpieczenia społeczne. Ustawa zalicza tu m.in. okresy:

– w wieku do lat czterech – w granicach do trzech lat na każde dziecko oraz łącznie, bez względu na liczbę dzieci – do sześciu lat,

– na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny – dodatkowo w granicach do  trzech lat na każde dziecko (wszystkie wymienione okresy mogą być zaliczone, pod  warunkiem że miały miejsce przed nabyciem prawa do  emerytury lub renty),

Nie zawsze i nie każdy okres

Ustalając staż ubezpieczeniowy wymagany do przyznania emerytury, ZUS nie może uwzględnić pewnych okresów składkowych. Chodzi o okresy:

Wszystkie pozostałe okresy składkowe, które udowodniła osoba ubezpieczona, mogą być zaliczone przez ZUS przy ustalaniu stażu ubezpieczeniowego. Nie dotyczy to natomiast okresów nieskładkowych.

Te ostatnie mogą być bowiem uwzględnione w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej okresów składkowych. Jeśli więc ilość okresów nieskładkowych przekracza jedną trzecią składkowych, ZUS nie uwzględnia okresów nieskładkowych wykraczających poza ten maksymalny wymiar. Zasada jest następująca: im więcej wnioskodawca udowodnił okresów składkowych, tym więcej można mu zaliczyć okresów nieskładkowych.

Przykład

Ubezpieczony (urodzony w 1945 r.) przez 24 lata pracował w ramach stosunku pracy, a przez ostatni rok prowadził działalność gospodarczą. Przez cały okres prowadzenia firmy nie opłacał ani za siebie, ani za swojego pracownika składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Okres ten nie może być więc zaliczony do stażu ubezpieczeniowego wymaganego do przyznania emerytury. Gdyby przedsiębiorca wystąpił z wnioskiem o emeryturę, ZUS przyznałby mu to świadczenie w obniżonym stażu ubezpieczeniowym, a więc bez gwarancji najniższego świadczenia.

Przykład

Ubezpieczony (urodzony w 1943 r.) wystąpił z wnioskiem o emeryturę przysługującą po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego. Udowodnił 18 lat składkowych oraz dziesięć lat nieskładkowych.

Ustalając prawo do emerytury, ZUS uwzględnił, oprócz okresów składkowych, tylko sześć lat nieskładkowych (jedna trzecia z 18). Ustalony staż ubezpieczeniowy wyniósł więc 24 lata. W związku z tym ZUS przyznał prawo do emerytury w obniżonym stażu, bez gwarancji minimalnego świadczenia.

Ustalając staż wymagany do  przyznania emerytury, ZUS stosuje zasadę, że okresy nieskładkowe nie mogą przekraczać jednej trzeciej uwzględnionych okresów składkowych.

Można uzupełnić pracą na roli

Jeśli suma okresów składkowych i nieskładkowych jest niższa od stażu wymaganego do  przyznania emerytury, można uzupełnić ten staż tzw. okresami rolnymi.

Chodzi o:

Warto podkreślić, że ZUS może zaliczyć tylko tyle okresów pracy na roli, ile ubezpieczonemu brakuje do wymaganego stażu. Ponadto okresy rolne mogą być uwzględnione tylko wtedy, gdy nie zostały zaliczone przez KRUS do stażu wymaganego do przyznania emerytury lub renty rolniczej.

Okresy te nie mogą się również czasowo pokrywać z okresami składkowymi i nieskładkowymi. Nie ma natomiast znaczenia, jak dużo jest okresów rolnych w stosunku do okresów składkowych.

Innymi słowy: w odróżnieniu od  okresów nieskładkowych mogą one przekraczać jedną trzecią okresów składkowych.

ZUS może wliczać okresy rolne do stażu emerytalnego, o ile wcześniej nie zostały one uwzględnione przy ustalaniu uprawnień do  emerytury lub renty rolniczej.