Górnik idzie na emeryturę

Warunki, na jakich mogą nabyć te uprawnienia, są jednak zupełnie inne niż w przypadku pozostałych wcześniejszych emerytur.

Jak było do końca 2006 roku

Górnicy, którzy do 31 grudnia 2008 r. ukończyli wymagany wiek oraz udowodnili odpowiedni staż pracy górniczej, mają możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę przyznawaną na zasadach obowiązujących do końca 2006 r.

W ten sposób mogą mieć zaliczone niektóre okresy pracy, których nie przewidują nowe zasady ustalania emerytalnych świadczeń górniczych.

Od 1 stycznia 2007 r. dokonano reformy zasad przyznawania emerytur górniczych. Została ona wprowadzona ustawą z 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy – Karta nauczyciela (DzU nr 167, poz. 1397 ze zm.).

Przepisy przejściowe do ustawy zmieniającej wprowadziły jednak zasadę, że górnicy, którzy do 31 grudnia 2008 r. spełnili warunki wymagane do przyznania emerytury, określone w przepisach obowiązujących 31 grudnia 2006 r., mogą uzyskać emeryturę na zasadach określonych w tych przepisach. Wniosek o to świadczenie mogą złożyć również po 2008 roku.

Emerytura w obniżonym wieku

Zasady nabywania prawa do górniczej emerytury obowiązujące przed 1 stycznia 2007 r. uregulowane były m.in. w art. 34, 39, 46 oraz 48 – 49 ustawy emerytalnej.

Na podstawie tych przepisów emerytura górnicza przysługiwała pracownikowi urodzonemu przed 1 stycznia 1949 r., który spełnił łącznie następujące warunki:

- ukończył 55 lat życia,

- udowodnił wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn okres pracy górniczej łącznie z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczalnymi do pracy górniczej, w tym co najmniej pięć lat pracy górniczej określonej w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Pracą wymienioną w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej była głównie praca pod ziemią – m.in. w kopalniach węgla, rud, kruszców, przy głębieniu szybów w przedsiębiorstwach budowy

kopalń, w przedsiębiorstwach montażowych, przedsiębiorstwach maszyn górniczych, a także na odkrywce – m.in. w kopalniach siarki i węgla brunatnego.

Przepisy obowiązujące do końca 2006 r. przewidywały również możliwość przyznania górniczej emerytury już po ukończeniu 50 lat. W takim przypadku trzeba było udowodnić co najmniej 20 lat (w przypadku kobiet) lub co najmniej 25 lat (w przypadku mężczyzn) pracy górniczej liczonej z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczalnymi do pracy górniczej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Praca górnicza, a także praca równorzędna z pracą górniczą musiała być wykonywana co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy, aby mogła zostać uwzględniona przy ustalaniu wcześniejszych uprawnień emerytalnych.

Do wymaganego 20- lub 25-letniego stażu pracy górniczej ZUS zaliczał również okres urlopu górniczego w wymiarze do pięciu lat oraz okres pobierania świadczenia górniczego maksymalnie do trzech lat. Okresy te nie podlegały jednak wliczeniu do wymaganego okresu pracy górniczej wymienionej w art. 36 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Górnicy urodzeni przed 1949 r., którzy do 31 grudnia 2008 r. spełnili omówione warunki wymagane do emerytury górniczej na dotychczasowych zasadach, mogą uzyskać to świadczenie, nawet jeśli wniosek o jego przyznanie zgłosili później. Co więcej, nadal mogą występować o taką emeryturę.

Przykład

Ubezpieczony (urodzony 19 sierpnia 1948 r.) do końca 2008 r. udowodnił 26 lat pracy górniczej, w tym sześć lat pracy górniczej pod ziemią w kopalni węgla kamiennego. Przez 18 lat pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, a przez osiem lat na pół etatu.

Ubezpieczony spełnia warunki wymagane do przyznania emerytury górniczej na starych zasadach, gdyż do końca 2008 roku ukończył 55 lat oraz udowodnił wymagany staż pracy górniczej (zwykłej oraz kwalifikowanej) wykonywanej co najmniej na pół etatu.

Reguły dla urodzonych w latach 1949 – 1968

Możliwość nabycia emerytury górniczej na „starych zasadach” przysługuje również górnikom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. Osoby te mogą uzyskać prawo do emerytury górniczej na dotychczasowych zasadach (określonych w art. 34 w zw. z art. 48 ustawy emerytalnej), jeśli:

Przepisy obowiązujące przed 2007 r. przewidywały również dla tej grupy wiekowej możliwość nabycia emerytury bez względu na osiągnięty wiek (na podstawie art. 48 ustawy emerytalnej). I nadal górnicy urodzeni po 31 grudnia 1948 r. mogą się ubiegać o takie świadczenie. ZUS przyzna im emeryturę niezależnie od ukończenia odpowiedniego wieku, jeśli:

Należy podkreślić, że do 25-letniego okresu pracy górniczej wymaganej do przyznania emerytury bez względu na wiek podlegają wliczeniu również okresy urlopu górniczego w wymiarze do pięciu lat oraz pobierania świadczenia górniczego w wymiarze do trzech lat. To samo dotyczy niektórych okresów niebędących pracą górniczą, tj.:

Wymienione okresy mogą być uwzględnione przy ustalaniu 25-letniego stażu pracy górniczej, jeśli przypadały w czasie trwania stosunku pracy i były poprzedzone pracą górniczą wykonywaną pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Przykład

Ubezpieczony (urodzony 22 grudnia 1958 r.) w grudniu 2008 r. ukończył 50 lat. Miał już wtedy 25 lat pracy górniczej, z czego 16 lat przepracował pod ziemią w kopalni węgla kamiennego. Przez 20 lat pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, a przez pięć lat na pół etatu. W 1999 r. nie przystąpił do OFE. Stosunek pracy z kopalnią rozwiązał z końcem 2010 r. Na początku 2011 r., mając 52 lat, zgłosił wniosek o przyznanie wcześniejszej emerytury górniczej. ZUS przyznał to świadczenie, gdyż ubezpieczony spełnił do końca 2008 r. warunki wymagane do przyznania emerytury górniczej przewidziane dla urodzonych przed 1949 rokiem.

Przykład

Ubezpieczony urodzony w marcu 1960 r., będący członkiem otwartego funduszu emerytalnego, do 31 grudnia 2008 r. udowodnił 23 lata pracy górniczej pod ziemią wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy oraz dwa lata pobierania świadczenia górniczego.

W czasie zatrudnienia w kopalni kilkakrotnie przebywał na krótkich (do 35 dni) zwolnieniach lekarskich, pobierając wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy.

W październiku 2010 r., po rozwiązaniu stosunku pracy z kopalnią, zgłosił wniosek o emeryturę górniczą, wnosząc jednocześnie o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE do budżetu państwa.

Pomimo że do końca 2008 r. nie ukończył minimalnego wieku 50 lat, ZUS przyznał emeryturę bez względu na osiągnięty wiek. Przed 1 stycznia 2009 r. ubezpieczony uzbierał bowiem (łącznie z okresami pobierania zasiłków oraz okresem pobierania świadczenia górniczego) 25-letni staż pracy górniczej na pełnym etacie.

Regulacje obowiązujące od 2007 roku

Od 1 stycznia 2007 r. obowiązują nowe zasady przechodzenia górników na emeryturę. Przewidziane są one przede wszystkim dla tych osób, które do końca 2008 r. nie spełniły warunków wymaganych do jej przyznania, obowiązujących przed 2007 r.

Nowe regulacje przewidują możliwość uzyskania emerytury górniczej w obniżonym wieku emerytalnym, a także bez względu na wiek. Mogą z nich skorzystać zarówno górnicy urodzeni przed 1 stycznia 1949 r., jak i po 31 grudnia 1948 r.

Bez względu na wiek

Emeryturę górniczą bez względu na wiek (na podstawie art. 50e ustawy emerytalnej) mogą nabyć osoby, które co najmniej przez 25 lat wykonywały pracę górniczą pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Nowe regulacje nie pozwalają jednak uwzględniać w tym stażu okresów urlopu górniczego i świadczenia górniczego

. To samo dotyczy okresów niezdolności do pracy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, za które zostało wypłacone wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy (chyba że niezdolność została spowodowana wypadkiem przy pracy bądź chorobą zawodową).

Druga możliwość uzyskania wcześniejszej emerytury górniczej zgodnie z regulacjami obowiązującymi od 1 stycznia 2007 r. wynika z art. 50a ustawy emerytalnej. Świadczenie to przysługuje w wieku obniżonym do 55 lat.

Mogą je uzyskać osoby, które posiadają okres pracy górniczej wynoszący, łącznie z okresami pracy równorzędnej, co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej dziesięć lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust.1 ustawy emerytalnej (chodzi głównie o pracę pod ziemią, a w niektórych przypadkach – również na odkrywce).

Osoby, które nie ukończyły jeszcze 55 lat, ale mają już 50 lat, mogą nabyć wcześniejsze uprawnienia emerytalne w przypadku udowodnienia stażu pracy górniczej i równorzędnej w wymiarze 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 ustawy emerytalnej.

Przyznanie emerytury górniczej na zasadach obowiązujących od 2007 r. nie jest uzależnione od rozwiązania stosunku pracy. Przepisy nie przewidują również ani dla urodzonych przed 1949 r., ani dla urodzonych później granicznej daty, do której trzeba spełnić wymagane warunki. Jest to szczególnie korzystne rozwiązanie dla młodych górników.

Niezależnie od tego, kiedy te warunki spełnią, mogą w przyszłości liczyć na uzyskanie emerytury wcześniej niż w powszechnym wieku emerytalnym.

Nie wszystkie okresy uwzględnione

Warto jednak podkreślić, że zasady ustalania stażu pracy górniczej wymaganej do przyznania emerytury na zasadach obowiązujących od 2007 r. (zarówno w obniżonym wieku emerytalnym, jak i bez względu na wiek) są mniej korzystne od zasad dotychczasowych.

Z okresów pracy górniczej zostały wyłączone m.in. okresy zatrudnienia w przedsiębiorstwach i innych podmiotach miernictwa górniczego lub geologicznych, okresy zatrudnienia w charakterze lekarzy i felczerów w górniczych zespołach opieki zdrowotnej i w zakładach górniczej służby zdrowia.

Ponadto nie są uwzględniane w stażu pracy górniczej m.in. okresy pełnienia przez pracowników funkcji z wyboru w organach związków zawodowych w kopalniach lub innych podmiotach wymienionych w ustawie emerytalnej. I jeszcze jedna niekorzystna zmiana.

Nowe regulacje nie przewidują dotychczasowych okresów zaliczalnych do pracy górniczej (np. okresów służby wojskowej)

. Oznacza to, że nie można ich uwzględnić przy ustalaniu wymaganego stażu takiej pracy.

Przykład

Ubezpieczony (urodzony 21 marca 1962 r.) do końca 2008 roku nie spełnił warunków wymaganych do przyznania emerytury górniczej na dotychczasowych zasadach.

Obecnie posiada 25-letni okres pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W czasie wykonywania tej pracy przebywał jednak kilkakrotnie na zwolnieniach lekarskich, pobierając wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy (łącznie przez 120 dni).

Obecnie nadal jest zatrudniony w kopalni, ale w 2011 r. chciałby zgłosić wniosek o przyznanie emerytury górniczej bez względu na wiek. Ustalając 25-letni staż pracy górniczej wymagany do przyznania tego świadczenia, ZUS nie zaliczy okresów zwolnienia lekarskiego.

W związku z tym, aby nabyć prawo do omawianej emerytury, ubezpieczony musi jeszcze popracować jako górnik pod ziemią przynajmniej przez cztery miesiące. Wtedy – po wyłączeniu zwolnień lekarskich – będzie miał wymagany 25-letni staż pracy górniczej.

Przykład

Ubezpieczony (urodzony 10 marca 1956 r.) nie spełnił do końca 2008 r. warunków wymaganych do przyznania emerytury górniczej na zasadach obowiązujących przed 1 stycznia 2007 r. W marcu 2011 r. ukończył 55 lat.

Posiada 26-letni okres pracy górniczej, w tym 12 lat w kopalni węgla kamiennego pod ziemią. Pomimo nierozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą zgłosił wniosek o wcześniejszą emeryturę górniczą.

ZUS wydał decyzję przyznającą to świadczenie na podstawie przepisów obowiązujących od 1 stycznia 2007 r.

Emerytura w obniżonym wieku

Osoby, które wykonywały pracę górniczą, ale nie spełniają warunków wymaganych do przyznania z tego tytułu wcześniejszej emerytury, mogą liczyć na obniżenie wieku emerytalnego. Za każdy rok takiej pracy podstawowy wiek obniżany jest o sześć miesięcy.

Warunkiem przyznania emerytury górniczej (zarówno na starych, jak i na nowych zasadach) jest udowodnienie odpowiednio długiego stażu pracy górniczej. Osoby, które nie udowodniły takiego stażu, ale w czasie swojej kariery zawodowej były zatrudnione przy pracach górniczych, mogą jednak liczyć na uzyskanie uprawnień wcześniej niż w powszechnym wieku emerytalnym.

Art. 39 ustawy emerytalnej przewiduje obniżenie powszechnego wieku emerytalnego dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., które udowodniły staż ubezpieczeniowy w wymiarze co najmniej 20 lat dla kobiet lub 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej pięć lat:

Za każdy pełny rok wymienionej pracy górniczej ZUS obniża powszechny wiek emerytalny

(60 lat dla kobiet lub 65 lat dla mężczyzn) o sześć miesięcy. Jest jednak pewna górna granica.

Podstawowy wiek nie może być obniżony więcej niż o 15 lat.

Możliwość uzyskania emerytury w obniżonym wieku z tytułu wykonywania pracy górniczej mają również osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. Ale wspomniane warunki przewidziane dla urodzonych przed 1949 r. musiały spełnić do 31 grudnia 2008 r.

Jeśli przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego, muszą też zgłosić wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE do budżetu państwa.

Przykład

Ubezpieczony (urodzony 30 grudnia 1948 r.) posiada 25-letni staż ubezpieczeniowy. Na początku swojej kariery zawodowej pracował przez sześć lat jako górnik w kopalni węgla kamiennego. Nie spełnia warunków wymaganych do przyznania z tego tytułu wcześniejszej emerytury, gdyż ma zbyt krótki staż pracy górniczej.

Po ukończeniu 62 lat w grudniu 2010 r. zgłosił wniosek o przyznanie emerytury.

Ze względu na to, że miał sześcioletni okres pracy górniczej, a także udowodnił 25-letni staż ubezpieczeniowy, powszechny wiek emerytalny został w jego przypadku obniżony o trzy lata (6 miesięcy x 6). W związku z tym ZUS przyznał wnioskodawcy emeryturę w wieku 62 lat.

Przykład

Ubezpieczony (urodzony 2 stycznia 1953 r.) do końca 2008 r. udowodnił 26 lat składkowych i nieskładkowych, w tym 12 lat pracy górniczej pod ziemią wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W 1999 roku przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Nie spełnia warunków wymaganych do uzyskania emerytury górniczej, gdyż ma zbyt krótki okres pracy górniczej. W związku z udowodnieniem 12 lat takiej pracy ZUS obniży mu jednak powszechny wiek emerytalny (65 lat) o sześć lat (6 miesięcy x 12).

Ubezpieczony będzie mógł więc przejść na wcześniejszą emeryturę po ukończeniu 59 lat w styczniu 2012 r.

Warunkiem uzyskania tego świadczenia będzie złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE do budżetu państwa.

Okresy pracy równorzędnej z pracą górniczą według zasad obowiązujących od 2007 r.

Okresy pracy według zasad obowiązujących od 2007 r.

Zobacz pozostałe artykuły w Kodeksie emerytalnym