Mikromacierze i kapsuły

W Zakładzie Medycyny Nuklearnej gdańskiego Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego już niedługo pacjenci będą mogli korzystać z pozytonowej tomografii emisyjnej (PET). PET pozwala na bardzo czułe wykrywanie zaburzeń metabolicznych. Jego głównym zastosowaniem jest diagnostyka chorób nowotworowych. W Polsce badania tą techniką są coraz bardziej dostępne, ponieważ już ponad 10 ośrodków ma odpowiednie urządzenie – tzw. skaner PET. Jednak nadal badanie jest bardzo drogie – kosztuje 4– 5 tys. złotych.

– Pacjentowi podaje się (w formie zastrzyku) odpowiedni znacznik, substancję chemiczną, która podlega w organizmie metabolizmowi. Zazwyczaj, bo w 80 – 90 procentach, jest to fluorowana glukoza. Znacznik wraz w krwią rozprowadzany jest po całym ciele – tłumaczy dr Grzegorz Romanowicz z Zakładu Medycyny Nuklearnej gdańskiego UCK. – Substancja ta emituje promieniowanie. Skaner PET wykrywa miejsca w organizmie, w których zmagazynowana została fluorowana glukoza. Komórki chore przetwarzają glukozę inaczej niż zdrowe, dlatego właśnie możliwe jest zlokalizowanie nieprawidłowości już na poziomie małych ognisklub gdy wygląd tkanki nie daje jasnej informacji o charakterze zmiany. Metoda pozwala na wykrycie bardzo niewielkich różnic w stężeniu substancji.

[wyimek][b] [link=http://www.facebook.com/home.php?#!/pages/Zdrowie-na-rppl/173859385974?v=wall&ref=ts]Dołącz do nas! Zostań fanem serwisu Zdrowie na Facebooku :)[/link][/b][/wyimek]

Fluorowana glukoza wykorzystywana jest poza onkologią do diagnostyki chorób otępiennych i padaczki w neurologii, w kardiolgii do oceny żywotności mięśnia sercowego i do diagnozy stanów zapalnych.

– W niektórych przypadkach FDG nie jest jednak skuteczna. Na przykład nie sprawdza się przy diagnostyce raka prostaty. Ale substancji, które wykorzystywane są w pozytonowej tomografii emisyjnej, jest wiele. Wśród licznych nowych znaczników warto wymienić florbetapir umożliwiający dokładną i jednoznaczną diagnostykę choroby Alzheimera. To bardzo obiecujący preparat – przyznaje Grzegorz Romanowicz.

– W diagnostyce PET najczęściej stosujemy tzw. obrazowanie hybrydowe: w jednym urządzeniu mamy dwa skanery – PET i TK. Jako pierwszy uzyskujemy obraz morfologiczny w tomografii komputerowej, a drugi obraz mówi o czynności metabolicznej organizmu. Gdy nałożymy te dwa obrazy na siebie, możemy ściśle określić lokalizację zaburzeń metabolicznych – np. stwierdzić, że w węźle chłonnym są przerzuty. Uzyskujemy także szereg dodatkowych informacji, np. im większy metabolizm, tym zwykle nowotwór jest bardziej złośliwy. PET nie jest jednak badaniem do wczesnego wykrywania nowotworów, stosuje się go w cyklu diagnostycznym głównie do określenia zaawansowania choroby – podkreśla dr Romanowicz.

Pierwszy aparat PET w Polsce ruszył w Bydgoszczy w 2003 roku i doktor Romanowicz uczestniczył w jego uruchamianiu. Od tej pory pozytonowa tomografia emisyjna stała się w Polsce bardziej dostępna. – To badanie jest w Polsce droższe niż za granicą, ale myślę, że jego cena i w związku z tym dostępność spadnie, gdy znacznik FDG i być może inne będą komercyjnie produkowane u nas – uważa dr Grzegorz Romanowicz.

[srodtytul]Badają setki mutacji[/srodtytul]

Nowoczesnym badaniem genetycznym są mikromacierze DNA. Zdaniem Katarzyny Łacnej z Centrum Badań DNA w Poznaniu fenomen tej metody polega na możliwości badania ogromnej ilości zmian genetycznych, które warunkują chorobę.

– Istnieje kilka rodzajów mikromacierzy. W przypadku mikromacierzy SNP (ang. Single Nucleotide Polimorphism – jednonukleotydowe polimorfizmy) podczas jednej analizy bada się setki miejsc, w których może wystąpić mutacja genu odpowiedzialna np. za mukowiscydozę – tłumaczy Katarzyna Łacna. Mikromacierz SNP to płytka, na którą naniesiono ogromne ilości różnych fragmentów DNA (sond) identyfikujących potencjalne mutacje w jednym lub kilku genach.

Inny rodzaj mikromacierzy to CGH (ang. Comparative Genomic Hybridization – porównawcza hybrydyzacja genomowa). Pozwala np. analizować zmiany w chromosomach, porównując materiał genetyczny wzorcowy (prawidłowy) z badanym – pobranym od pacjenta. Dzięki tej metodzie można wykryć nieprawidłowości związane np. z powieleniem lub utratą materiału genetycznego.

Innym sposobem wykrywania nieprawidłowości w materiale genetycznym jest metoda FISH (Fluorescencyjna Hybrydyzacja In situ). – Znakowane sondy pozwalają na analizę liczby i lokalizacji genów w chromosomach lub na badanie całych chromosomów np. w przypadkach chorób wywołanych utratą lub przeniesieniem fragmentu chromosomu na inny, jak to ma miejsce np. w białaczkach. W badaniach prenatalnych można dzięki tej metodzie wykryć różne wady genetyczne płodu – wyjaśnia Katarzyna Łacna.

[srodtytul]Nowe zastosowania[/srodtytul]

Rezonans magnetyczny jest techniką starą, ale ciągle się rozwija i daje wielkie możliwości diagnostyczne. Rezonans pozwala na bezinwazyjną ocenę struktur anatomicznych całego organizmu – układu nerwowego, tkanek miękkich, a także naczyń. W angiografii rezonansu magnetycznego (czyli badaniu naczyń) radiolog uzyskuje obraz naczyń krwionośnych, potrafi ocenić, czy pacjent nie ma np. tętniaków. Badany umieszczony jest w krótkim tunelu, w polu magnetycznym. Aparat emituje magnetyczne fale, które docierają do cewek odbiorczych aparatu.

Rezonans magnetyczny wykorzystywany jest do diagnozowania m.in. stwardnienia rozsianego, nowotworów, chorób otępiennych (przykładem jest choroba Alzheimera, Parkinsona), innych zaburzeń neurologicznych. Rezonans z powodzeniem coraz częściej jest wykorzystywany również w kardiologii, przy badaniach niedokrwistości serca, a także wad wrodzonych mięśnia sercowego. Jest pomocny szczególnie u osób, które mają chore zastawki płucne, po latach wymagające wymiany. Badanie doskonale pokazuje stan zastawek.

– Podczas rezonansu magnetycznego pierwiastki, które występują w człowieku (głównie wodór), poprzez nadanie im energii, oddają ją jako fale elektromagnetyczne. Dzięki temu można zbudować mapę rozkładu pierwiastków w człowieku – wyjaśnia prof. Ryszard Pacho z II Zakładu Radiologii Klinicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Rezonans diagnozuje bardzo wiele schorzeń, ograniczeniem jest tu badanie pęcherzyków płucnych, ponieważ jest w nich powietrze. Ale jeżeli płuca są chore, rezonans to wskaże. Rezonans pojawił się w Polsce w 1991 roku i do dziś liczba aparatów do przeprowadzenia tego badania wzrosta. Ale jest ich u nas o wiele mniej niż u zachodnich sąsiadów. W Polsce na milion mieszkańców jest ich 4, a w Niemczech na milion mieszkańców przypada 30 aparatów. Rezonans rozwija się, bo elektronika idzie do przodu. Dziś mamy czynnościowy rezonans, pozwalający na badanie kory mózgowej w zależności od zastosowania bodźców zewnętrznych. Warto również dodać, że rezonans nie ma działań ubocznych, można dokonywać badania w różnych pozycjach badanego organu. Jedną z jego wad jest długość badania, ponieważ może ono trwać do kilkudziesięciu minut, przez co nie sprawdza się, gdy lekarze walczą z czasem o życie pacjenta a badanie musi być wykonane w ciągu kilkudziesięciu sekund – dodaje prof. Ryszard Pacho.

[srodtytul]Bezbolesna endoskopia[/srodtytul]