„Drogi do Jerozolimy”. Wystawa w Muzeum Narodowym w Warszawie

Ponad 220 dzieł sztuki zebranych na najnowszej wystawie „Drogi do Jerozolimy” w Muzeum Narodowym w Warszawie tworzy niezwykłą opowieść o tym mieście – realnym i wyobrażonym.

Publikacja: 18.04.2025 22:59

„Pasja toruńska” – gotycki obraz przedstawiający cykl scen z Pasji Chrystusa, namalowany około 1495–

„Pasja toruńska” – gotycki obraz przedstawiający cykl scen z Pasji Chrystusa, namalowany około 1495–1500 przez anonimowego malarza.

Foto: Michał Murawski

Przede wszystkim pokazuje fenomen Jerozolimy jako miasta świętego trzech religii: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Każde z tych wyznań ma swoją opowieść o Jerozolimie i skupia uwagę na innym miejscu. Dla judaizmu najważniejszą budowlą Jerozolimy była świątynia wzniesiona przez króla Salomona między X a VI w. p.n.e., po której dziś pozostał tylko Mur Zachodni (czyli Ściana Płaczu).

Dla chrześcijan głównym miejscem kultu jest Bazylika Grobu Świętego, zwana także Bazyliką Zmartwychwstania, która stoi w miejscu grobu i zmartwychwstania Chrystusa (pierwsza świątynia w tym miejscu wzniesiona została w IV wieku; potem była wielokrotnie niszczona i odbudowywana). Natomiast muzułmańskim miejscem świętym jest Kopuła na Skale na Wzgórzu Świątynnym, wzniesiona w VII wieku przez kalifa Abd al-Malika jako sanktuarium dla pielgrzymów.

Jerozolima – symboliczny środek świata

Według wielu tradycyjnych przekazów świat został stworzony w Jerozolimie i tam ma nastąpić kres czasów. Jerozolima jest traktowana jako symboliczny środek świata. I od wieków stanowi cel pielgrzymek, wędrówek i podróży, utrwalanych w pisanych relacjach i w dziełach sztuki, których wybór – od czasów starożytnych do współczesnych – możemy zobaczyć na wystawie w MNW.

Jednocześnie pokaz przypomina, że Jerozolima jest pełna sprzeczności i paradoksów. To miasto wspólne, jak i podzielone, którego status od stuleci jest związany z duchowością wyznawców różnych religii, a zarazem wstrząsane gwałtownymi polityczno-religijnymi konfliktami.

Czytaj więcej

Artysta wśród kwitnących żonkili

Pielgrzymki do Jerozolimy 

Z duchowej perspektywy na tym pokazie ważny jest motyw pielgrzymowania. Od wieków chrześcijanie podążają do miejsc męki, śmierci i zmartwychwstania Jezusa. Na reprodukowanym tu XV-wiecznym obrazie „Pasja Chrystusa”, pochodzącym z kościoła św. Jakuba Apostoła w Toruniu, sceny męki Chrystusa wkomponowane zostały w architekturę Jerozolimy. Możemy zobaczyć także wiele szkiców, zdjęć i pamiątek przywożonych z Jerozolimy od XIX wieku.

Żydzi modlą się do Boga przy Ścianie Płaczu, co utrwalają liczne fotografie. A dla muzułmanów Jerozolima to trzecie po Mekce i Medynie najświętsze miasto, bo wierzą, że tu prorok Muhammad (Mahomet) wstąpił do nieba po cudownej nocnej podróży z Mekki.

Linia światła prowadzi widzów przez wystawę „Drogi do Jerozolimy”

Linia światła prowadzi widzów przez wystawę „Drogi do Jerozolimy”

Foto: Monika Kuc

Eksponaty wkomponowane zostały w metaforyczną aranżację przestrzeni ze świetlną, ledową linią, rozpraszającą półmrok i prowadzącą widzów przez całą wystawę. Jest to nawiązanie do symbolicznej roli światła we wszystkich religiach. W liturgii chrześcijańskiej uroczyście zapala się świecę paschalną, symbol Zmartwychwstania. Symbolem judaizmu jest złoty świecznik świątynny – menora. Światło to także ważny element w pismach muzułmańskich mistyków.

A odwołując się do poetyckich odniesień, można by za poematem „Jeruzalem” Williama Blake’a powtórzyć: „Daję Ci koniec złotej nici, / Zwiń ją tylko w kłębek / A zaprowadzi Cię do Niebios bramy, / Wbudowanej w mur Jeruzalem.”

Palma w Alejach Jerozolimskich

Twórcy wystawy w Muzeum Narodowym wprowadzili też współczesne artystyczne odniesienia do głównego tematu, m.in. do filmu Katarzyny Kozyry „Szukając Jezusa” i do opowieści Joanny Rajkowskiej o palmie jej projektu, która wrosła w pejzaż Warszawy. Palma artystki stoi w Alejach Jerozolimskich od ponad 20 lat. Geneza artystycznego pomysłu Rajkowskiej sięga jej podróży do Jerozolimy, a zarazem jest formą upamiętnienia polsko-żydowskiej przeszłości tego miejsca. Z czasem palma, jako świadek licznych, włączających się we współczesne społeczno-polityczne konflikty, nabrała jeszcze innych znaczeń, przeobrażając się w symbol współczesnej Warszawy.

Przede wszystkim pokazuje fenomen Jerozolimy jako miasta świętego trzech religii: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Każde z tych wyznań ma swoją opowieść o Jerozolimie i skupia uwagę na innym miejscu. Dla judaizmu najważniejszą budowlą Jerozolimy była świątynia wzniesiona przez króla Salomona między X a VI w. p.n.e., po której dziś pozostał tylko Mur Zachodni (czyli Ściana Płaczu).

Dla chrześcijan głównym miejscem kultu jest Bazylika Grobu Świętego, zwana także Bazyliką Zmartwychwstania, która stoi w miejscu grobu i zmartwychwstania Chrystusa (pierwsza świątynia w tym miejscu wzniesiona została w IV wieku; potem była wielokrotnie niszczona i odbudowywana). Natomiast muzułmańskim miejscem świętym jest Kopuła na Skale na Wzgórzu Świątynnym, wzniesiona w VII wieku przez kalifa Abd al-Malika jako sanktuarium dla pielgrzymów.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Kultura
Perły architektury przejdą modernizację
Kultura
Afera STOART: czy Ministerstwo Kultury zablokowało skierowanie sprawy do CBA?
Kultura
Cannes 2025. W izraelskim bombardowaniu zginęła bohaterka filmu o Gazie
Kultura
Polska kultura na EXPO 2025 w Osace
Materiał Promocyjny
Tech trendy to zmiana rynku pracy
Kultura
Ile czytamy i jak to robimy? Młodzi więcej, ale wciąż chętnie na papierze