Pierwsza, „Miłość i obowiązek. Powstanie Styczniowe 1863”, upamiętni 160 rocznicę największego zrywu niepodległościowego w okresie rozbiorów

Wystawa, zorganizowana przez Zamek Królewski w Warszawie we współpracy z Litewskim Muzeum Narodowym w Wilnie i Muzeum Wojska Polskiego przedstawi przyczyny, przebieg i następstwa powstania poprzez historie konkretnych ludzi.

Znajdą się na niej również dzieła sztuki: obrazy, grafiki i rysunki. m.in. Artura Grottgera, Maksymiliana Gierymskiego, Jacka Malczewskiego. A także fotografie, stroje cywilne, mundury, broń, biżuteria patriotyczna, przedmioty osobiste. Eksponaty pochodzą z muzeów w Polsce, Litwie i Ukrainie.

W szeregach powstańców styczniowych walczyło łącznie ponad 200 tysięcy osób, a ciężar rosyjskich represji odczuła znaczna część społeczeństwa. Była to niewątpliwie jedna z najtragiczniejszych kart w historii walk narodowowyzwoleńczych w Europie Środkowo-Wschodniej, ale jednocześnie duchowa spuścizna powstania styczniowego stworzyła podstawy nowoczesnej tożsamości kilku narodów i na nowo zdefiniowała poczucie wspólnoty i patriotyzmu. Zryw w walce z rosyjskim zaborcą zjednoczył Polaków, Litwinów, Białorusinów i Ukraińców. Stał się także mitem założycielskim dwóch państw, które wybiły się na niepodległość w 1918 roku – II Rzeczypospolitej i Republiki Litewskiej. Wystawa będzie czynna od 24 stycznia do 16 kwietnia.

W lutym otwarta zostanie wystawa „Zmienność natury. Alegorie Hermana Hana” (czynna od 7 lutego do 2 kwietnia), przypominająca sztukę mistrza baroku, malarza nadwornego Zygmunta III, zarazem mocno związanego z gdańskim środowiskiem artystycznym. Punktem wyjścia dla ekspozycji będą alegoryczne dzieła zakupione niedawno do kolekcji Fundacji Teresy Sahakian - obrazy „Alegoria porządku świata”, „Alegoria bogactwa” i „Alegoria pokory”. Pokazana zostanie też po raz pierwszy „Alegoria cnoty małżeńskiej”, która niedawno pojawiła się na europejskim rynku sztuki. Dzieło to potwierdza wpływ Niderlandów na styl mistrza, jak i całą kulturę Gdańska - cywilizacji opartej na utopii społecznej harmonii.

Trzecia wystawa „Kopernik i jego świat” (2 kwietnia – 30 lipca), przygotowana we współpracy z Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius, ma charakter jubileuszowy. Uczci 550 rocznicę urodzin wielkiego astronoma.

Znajdzie się na niej ponad 170 eksponatów wypożyczonych z 21 instytucji, m.in. Muzeum Galileusza we Florencji, Salonu Matematyczno-Fizycznego w Dreźnie, Biblioteki Uniwersyteckiej w Uppsali, Francuskiej Biblioteki Narodowej, Germańskiego Muzeum Narodowego w Norymberdze oraz Lwowskiej Galerii Sztuki.

Po raz pierwszy w Polsce zostaną pokazane publicznie cztery dzieła pochodzące z prywatnej biblioteki Mikołaja Kopernika, zrabowane podczas wojen szwedzkich. Są to trzy starodruki z notatkami astronoma oraz notatnik, w którym robił wstępne plany i opracowania do rewolucyjnego dzieła „O obrotach sfer niebieskich”. (Eksponaty wypożyczone zostały przez Bibliotekę Uniwersytecką z Uppsali).

Ponadto zobaczymy starodruki, atlasy, dokumenty i rękopisy astronomów zestawione z artefaktami z XV i XVI wieku; przyrządy astronomiczne i instrumenty z epoki w specjalnie zaaranżowanej przestrzeni gabinetu astronomicznego.

I słynny obraz Jana Matejki „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem”, który w zeszłym roku gościł na wystawie w National Gallery w Londynie.

Latem czeka nas otwarcie wyjątkowej wystawy „Przebudzeni. Ruiny antyku i narodziny włoskiego renesansu” (18 lipca–15 październik), przygotowanej przez Zamek Królewski we współpracy z kilkudziesięcioma muzeami i bibliotekami europejskimi.

Ekspozycja ta opowie o znaczeniu antyku dla sztuki XV wieku, przypominając, że wielkie zainteresowanie tradycją starożytnego Rzymu i Grecji, które przebudziło się w XV-wiecznej Italii, wywołało renesansowy przełom i zapoczątkowało nowożytność.

- Jeżeli ktoś chce pojechać i oglądać zbiory Uffizi we Florencji, Muzeum Kapitolińskiego w Rzymie, National Gallery w Londynie czy paryskiego Luwru, niech zacznie swoją peregrynację po sztuce europejskiej od naszego Zamku. – mówił prof. Wojciech Fałkowski, jego dyrektor podczas prezentacji tegorocznych planów Zamku Królewskiego w Warszawie.

Na lipcowej wystawie zobaczymy 140 dzieł sztuki: obrazów, rzeźb, rysunków, rękopisów unikatowych i inkunabułów, pochodzących z ponad 50 instytucji i prywatnych kolekcji z Europy oraz Stanów Zjednoczonych. Będą wśród nich dzieła mistrzów, takich, jak Antico, Filarete, Bramante, Perugino, Mantegna, Bellin, Botticelli. Niektóre z nich po raz pierwszy przyjadą do Polski.

Zabytki pochodzą ze zbiorów m.in. Muzeów Kapitolińskich w Rzymie, Narodowego Muzeum Archeologicznego w Neapolu, Gallerii Uffizi we Florencji, Gallerii Borghese w Rzymie, Accademii Carrara w Bergamo, Luwru w Paryu, British Museum i National Gallery w Londynie oraz National Gallery of Art w Waszyngtonie.

2023 rok to także kolejny rok jubileuszowy odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie, którego hasłem jest „Kolekcja Zamku Królewskiego w Warszawie”. W programie jubileuszu znajduje się przygotowywana publikacja „Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. Wybór materiałów źródłowych z lat 1971–1984” oraz październikowa konferencja naukowa na temat kolekcji królewskich Zamku.