Kora, perfekcyjna punkowa dama

Występem na festiwalu opolskim w czerwcu 1980 r., który transmitowała dla milionów telewizja, zrobiła tyle samo w kulturze polskiej, ile kilka miesięcy później Solidarność w życiu politycznym i społecznym Polski: rozsadziła komunizm od środka. Nagrana pod koniec wakacji 1980 r. debiutancka płyta „Maanam" rozpoczęła falę polskiego rocka z Perfectem, TSA, Lady Pank i Republiką.

Artystka i inteligentka

Wcześniej była w Krakowie jedną z pierwszych hipisek, razem z Ryszardem „Psem" Terleckim (dzisiejszym przewodniczącym Klubu PiS). Ich drogi się rozeszły. Ze swoją grupą zamieszkiwała w 1975 r. jaskinie pierwszych chrześcijan w Grecji. Od czasu występu w Opolu emanowała i prowokowała punkowym wizerunkiem. Podczas sierpniowych strajków śpiewała z Maanamem w fabryce traktorów w Ursusie.

Dla nastoletnich fanów rocka była piosenkarką, celebrytką, bohaterką skandali, może jeszcze poetką rocka – a przecież na jej biografię złożyła się cała tradycja polskiej kultury XX wieku z Galicją i Krakowem w tle. Jej mama pochodziła ze Stanisławowa, a mieszkała we Lwowie. Tata był komendantem policji w Buczaczu, cudem uciekł NKWD. Oboje mówili z charakterystycznym zaśpiewem. Zadziornej rockowej wokalistce dało to znajomość szlagierów międzywojnia. Zaśpiewała je kilkanaście lat temu na solowej płycie „Kora Ola Ola!": przedwojenne tanga, piosenki Mieczysława Fogga, Jerzego Petersburskiego, Wandy Warskiej. Ale już przecież na drugiej płycie Maanamu „O!" wykonała przebój Kiepury „Ninon". Mało kto wiedział, o co chodzi. Klimat przedwojnia miała „Luciola".

Z całą mocą podkreślała swój inteligencki i intelektualny status. Wychowała się na mitach greckich opisanych przez Parandowskiego – stąd jej pseudonim artystyczny. Grecka Kora, Persefona, a w Rzymie Prozerpina – przedstawiana była jako groźna, zasiadająca u boku męża Hadesa władczyni podziemi z pochodnią lub makiem w ręku. I była groźna, stanowcza. Potrafiła zmiażdżyć choćby spojrzeniem.

Nieobca była jej opera. Przypominała, że już jako ośmioletnia dziewczynka widziała „Otella". Wiele dało jej obcowanie z kabaretem Piwnica pod Baranami, gdzie poznała Piotra Skrzyneckiego i Krystynę Zachwatowicz. Dojrzewała artystycznie na spektaklach Starego Teatru, Tadeusza Kantora, Krystiana Lupy, na performance'ach Jerzego Beresia.

Marka Jackowskiego poznała po koncercie jego zespołu Vox Gentis. Wzięli ślub w 1971 r. Zanim założyli Maanam, Jackowski grał w Anawie Marka Grechuty i tworzył Osjan odkrywający dla Polaków muzykę etniczną. Była poetką również dlatego, że nieustannie pochłaniała książki. „Boskie Buenos" było cytatem z Cortazara. Nie przez przypadek pierwszy przebój Maanamu zatytułowany był „Hamlet". Na rok przed Noblem dla Wisławy Szymborskiej zaśpiewała jej wiersz „Nic dwa razy".

Obcowała ze środowiskiem filozofów, psychologów – pracowała również jako psychoterapeutka, kochała ciągłe dysputy o buddyzmie. Do tego dochodziła fascynacja Grecją i Indiami.

Trudne dzieciństwo

Tak budowała swoją nową tożsamość jako osoba silnie naznaczona trudnym dzieciństwem. Od czwartego roku życia wychowywała się z powodu problemów materialnych rodziny – w domu dziecka prowadzonym przez zakonnice. Na całe życie uwrażliwiło ją to na hipokryzję i okrucieństwo ludzi Kościoła – także ze względu na przemoc, jaka ją spotkała, i doświadczenie pedofilii, co ujawniła dekadę temu. Gdy się z nią rozmawiało, czuć było wielki żal do ludzi Kościoła za to, co robią i jacy bywają: nietolerancyjni, zamknięci. Jednocześnie wskazywała wśród swoich przewodników życiowych Jezusa. A i Sokratesa.

Właśnie w domu dziecka występowała po raz pierwszy. Grała w jasełkach obsadzona w roli Czarnej Kredki, a więc czarnego charakteru.

– Występowałam jako ta, która niosła Jezusowi gwoździe do ukrzyżowania – mówiła mi, kreśląc trudne relacje z zakonnicami. Podkreślała, że jej odwaga brała się z poczucia tymczasowości. Dlatego w PRL czuła się wolna duchem.

W pierwszych koncertach Maanamu jej i Jackowskiemu towarzyszył Milo Kurtis z powojennej greckiej emigracji. Ale przełomowe było spotkanie z Johnem Porterem, który przez przypadek wylądował w Warszawie i inspirował muzyczne środowisko. Żyła muzyką, ale nie było dla niej żadnej stawki, bo nie przeszła ministerialnego egzaminu. Za występ pobierała gażę technicznego – 400 zł, równowartość czterech flaszek wódki.

Prawdziwy punk

Maanam dawał młodym fanom wyzwolenie z szarości PRL, co opisywały „Szare miraże", ale kulisy małżeńskiego życia Jackowskich przypominały piekło. Tułali się z dwójką dzieci i żyli na walizkach. Po koncertach trafiali na tak zwany dołek, gdzie późną nocą bawili się nie tylko muzycy Lady Pank, TSA, Oddziału Zamkniętego, ale także cinkciarze, tajniacy, prostytutki. Przed blokiem, gdzie mieszkała, stały tabuny fanów.

– Pisali na ścianach słowa uwielbienia, a ja tłoczyłam się z dwójką dzieci w kilkudziesięciometrowym mieszkanku na parterze – opowiadała mi. – W końcu dozorczyni przypięła pinezkami kartony do ściany i podpisała: „Tu pisać do pani Kory". Wcześniej było jeszcze gorzej. Przecież pod koniec lat 70. mieszkaliśmy z dwójką dzieci w squacie. To był prawdziwy punk!

W orwellowskim 1984 roku Kora śpiewała „Kreona" o polskiej Antygonie i Wojciechu Jaruzelskim, a Maanam odmówił udziału w koncercie, którego gośćmi byli wszyscy pierwsi sekretarze krajów RWPG. Grupa została objęta zakazem występów i obecności na antenie. A jednocześnie wydawała płyty na Zachodzie i zapełniała sale w Niemczech i Holandii. Na emigrację się nie zdecydowała.

– Graliśmy też na wielkim festiwalu Roskilde – mówiła mi. – Mieliśmy fankluby, występowaliśmy w najlepszych salach i produkcjach telewizyjnych. Te wyjazdy przywracały nam poczucie godności, bo w Polsce nie było nic i nic oficjalnie nie można było kupić. Nawet pieluszek dla dzieci! W końcu padła propozycja, żebyśmy zostali w Niemczech. Za późno. Byliśmy totalnie zmęczeni. Koncertowanie było jak dragi. Wyniszczało nas. Nie umieliśmy wypoczywać. Trzeba było zawiesić działalność. Gdyby nie dzieci i konieczność zajęcia się nimi, a potem wsparcie Kamila Sipowicza, chyba bym umarła ze zmęczenia na scenie.

Rozpad Maanamu

Powróciła z Maanamem na początku lat 90., gdy uporządkowała sprawy zespołu, w tym wydawnicze, w czym pomógł właśnie życiowy partner Kamil Sipowicz, filozof, poeta. Firma Kamiling Co wydała przełomowy album „Derwisz i Anioł", a wysublimowana „Róża" z 1994 r. rozeszła się w ponad 350 tys. egzemplarzy.

– Te dwie płyty przyczyniły się do mojego skoku materialnego – mówiła z poczuciem stabilizacji. Poznaliśmy inną Korę. Jej wewnętrzne sprzeczności i bogactwo wyrażało się w tym, że była perfekcyjną punkową damą oraz krakowianką na warszawskich salonach.

Stała się gwiazdą plenerowych koncertów. Ale gdy Marek Jackowski wyprowadził się do Włoch, zbliżał się nieuchronny koniec wielkiego zespołu. Przez długie lata jego fenomen polegał na tym, że liderzy drażnili się – Kora mówiła, że małżeństwo, a potem muzyczne partnerstwo przypominało sytuację „psa w kurniku" – a jednocześnie tworzyli jak nikt inny. Ona pisała najpierw wiersze, o on potem wydobywał z nich muzykę. On był spokojny, wyciszony, odzywała się w nim natura wykształcona w ciszy mazurskich jezior i lasów, a ona dynamiczna, nawet bezwzględna, wymagająca. Chciała zmian, od muzyków żądała odpowiedniego wyglądu. I na tym tle Maanam rozpadał się. Początek końca nastąpił, gdy liderzy pozbyli się muzyków towarzyszących im od płytowego debiutu.

– Świat się zmienia, ja się zmieniam – mówiła mi Kora. – Chciałabym mieć znowu punkowy nastrój, ale czasy, gdy jeździliśmy po Polsce dla sławy, chwały, prawie za darmo – należą do przeszłości.

Bliżej Kresów

Temperament Kory widzieliśmy w talent show „Must Be the Music", gdy piorunującym spojrzeniem jurorki zniszczyła młodego człowieka, kiedy powiedział, że „Oprócz błękitnego nieba" to hit Golden Life, a nie Maanamu. Dała znać o sobie Kora, której w mitologii dziećmi były Erynie.

W perypetiach artystki wyrażały się też problemy naszego życia społecznego. Korę przesłuchiwała policja, gdy na adres jej willi przyszła przesyłka z trawką zaadresowana na... psa gwiazdy i Kamila.

Gdyby nie status artystki, afera „z psem Kory" skończyłaby się źle. Podobnie mogło być, gdy domagała się dla siebie i innych drogiego lekarstwa na nowotwór.