Polskie zagłębie zabytków

Na świecie dawno temu dostrzeżono wartość dziedzictwa przemysłu i techniki.

Aktualizacja: 09.02.2010 19:20 Publikacja: 09.02.2010 19:16

Fabryka Włókiennicza przy ul. Fabrycznej 14 w Zielonej Górze. Odrestaurowany budynek pofabryczny. Au

Fabryka Włókiennicza przy ul. Fabrycznej 14 w Zielonej Górze. Odrestaurowany budynek pofabryczny. Autor zdjęcia: Wojciech Eckert; ROBiDZ; Zielona Góra

Foto: KOBIDZ

Nowojorskie lofty – mieszkania w postindustrialnych budynkach, upodobali sobie szczególnie artyści. W Londynie z finansowym centrum City sąsiaduje luksusowa dzielnica mieszkaniowa w dawnych dokach portowych. Niemcy przeznaczają tereny poprzemysłowe na parki kulturowe – tak jest np. w przypadku kopalni Zollverein w Essen w Zagłębiu Ruhry.

Na początku XXI wieku na prestiżowej Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO pojawiło się wiele kolejnych obiektów postindustrialnych – zwłaszcza brytyjskich. Zyskują nowe życie i stają się atrakcją turystyczną.

W Polsce przekonanie, że są to obiekty niezwykle wartościowe i w wielu przypadkach unikatowe, wciąż przebija się z oporami. Paradoks tym większy, że jednym z pierwszych w ogóle i pierwszym zabytkiem techniki na Liście UNESCO jest kopalnia soli w Wieliczce (wpisana w 1978).

Tymczasem naprawdę mamy się czym pochwalić. W oryginalnym stanie przetrwało wiele zabytków z XIX w., bardzo cenne są obiekty z okresu międzywojennego, kiedy industrializacja nabrała gwałtownego przyśpieszenia. Sojusznikiem dziedzictwa przemysłowego okazała się też powojenna bieda – wiele wysłużonych, ale sprawnych maszyn działa do dziś. W eksploatacji były przez sto lat albo i więcej.

Atrakcją na międzynarodową skalę są np. nasze zabytki hydrotechniczne – np. Kanał Augustowski (1825-39), zgłoszony przez Polskę i Białoruś jako kandydat do umieszczenia na Liście UNESCO, a także Kanał Elbląski (poł. XIX w.), który niebawem ma szansę stać się Pomnikiem Historii. Unikatami są zabytki górnicze: od najstarszych, jak kopalnie krzemienia z okresu neolitu w Krzemionkach Opatowskich, po XIX-wieczne: Szyb Guido czy Kopalnia Luiza w Zabrzu.

Wzorem miast zachodnich i u nas przybywa przykładów adaptacji zabytków do nowych funkcji – na galerie handlowe, centra kultury, restauracje i lofty. Wybudowana na przełomie XIX i XX wieku fabryka włókiennicza w Zielonej Górze, po wojnie działająca pod szyldem „Polska Wełna”, w 2008 r. została przekształcona w lofty.

W słynnej łódzkiej fabryce Izraela Poznańskiego utworzone zostało centrum handlowo-rozrywkowe – Manufaktura. XIX-wieczny Stary Browar w Poznaniu dziś funkcjonuje jako centrum sztuki i biznesu. Powstają projekty rewitalizacji dużych poprzemysłowych terenów – np. warszawskiej elektrowni na Powiślu czy zakładów Norblina, zakładające wkomponowanie zabytków w nowoczesne osiedla.

Wyjątkowo udanym pomysłem okazało się umieszczenie Muzeum Powstania Warszawskiego w historycznym budynku elektrowni tramwajowej z początku XX w.

Nowojorskie lofty – mieszkania w postindustrialnych budynkach, upodobali sobie szczególnie artyści. W Londynie z finansowym centrum City sąsiaduje luksusowa dzielnica mieszkaniowa w dawnych dokach portowych. Niemcy przeznaczają tereny poprzemysłowe na parki kulturowe – tak jest np. w przypadku kopalni Zollverein w Essen w Zagłębiu Ruhry.

Na początku XXI wieku na prestiżowej Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO pojawiło się wiele kolejnych obiektów postindustrialnych – zwłaszcza brytyjskich. Zyskują nowe życie i stają się atrakcją turystyczną.

Pozostało 80% artykułu
Kultura
Przemo Łukasik i Łukasz Zagała odebrali w Warszawie Nagrodę Honorowa SARP 2024
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Kultura
Podcast „Komisja Kultury”: Muzeum otwarte - muzeum zamknięte, czyli trudne życie MSN
Kultura
Program kulturalny polskiej prezydencji w Radzie UE 2025
Kultura
Arcydzieła z muzeum w Kijowie po raz pierwszy w Polsce
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Kultura
Podcast „Komisja Kultury”: Seriale roku, rok seriali