Czerwony

Czerwony ubiór z aplikacjami mówiącymi o przynależności do grupy plemiennej, warstwy czy o wieku stanowi znak rozpoznawczy w niektórych regionach Ameryki Południowej, np. w Gwatemali i części Meksyku. W większości kultur czerwona odzież zastrzeżona jest jednak wyłącznie dla młodych kobiet, co wiąże się z witalnością i gotowością do poczęcia dziecka.

A czerwona szminka, najważniejszy z naszych kobiecych akcesoriów? Na wystawie pojawiła się symbolicznie na fotografii Marilyn Monroe z mocno umalowanymi ustami. Początki malowania ust sięgają 3500 do 1200 r. przed Chrystusem (tereny starożytnego Egiptu i Bliskiego Wschodu). Świadczą o tym przedstawienia Nefretete i znalezione w grobowcach szkatułki z pozostałościami po pigmentach. W średniowieczu czerwone usta były oznaką erotycznego przyciągania, ale kojarzono to negatywnie, z prostytucją. Dziś pomadka do ust jest przedmiotem codziennego użytku, chociaż jeszcze wybuchają gorące dyskusje nad jej stosowaniem.

W Szwajcarii w latach 70. ubiegłego wieku, przy okazji referendów na temat prawa kobiet do głosowania. Podczas gdy część kobiecych ugrupowań za pomocą damskiego uroku chciała mężczyzn przekonać do głosowania „za”, pozostałe uznawały to za kolejny objaw męskiej dominacji i traktowania kobiet przedmiotowo.

Kolor czerwony sam w sobie bywa kultowy. Szczególnie w połączeniu z ferrari, a zwłaszcza z ferrari 500 TRC z 1957 r. Jeden z 19 wyprodukowanych egzemplarzy też znalazł się na wystawie. Jego projektant Sergio Pininfarina uważał, że „czerwony w połączeniu z ferrari, wysyła konkretne sygnały: namiętność, potencja, atak”. Auto umieszczono na tle namiotu grupy etnicznej Abelamów z Papui-Nowej Gwinei, który powstał w 1980 r. ze sprasowanych liści palmowych i został pomalowany w antropomorficzne, zwierzęce i abstrakcyjne wzory. Czerwonej farby Abelamowie użyli dla podkreślenia przejścia z codzienności do rytuałów – zwłaszcza inicjacji – dokonywanych w tym świątecznym namiocie.

Ferrari jest również częścią rytuału, tyle że świata zachodniego: reprezentuje wiedzę i władzę, jaką dają wyścigi samochodowe. Wielu zwiedzających uznało takie zestawienie za prowokacyjne, ale – jak mówi dyrektor muzeum Anna Schmid – nie chodzi tu o wartościowanie typu: nasze – lepsze, obce – gorsze, tylko o pokazanie jednoczesności świata.I w tym właśnie zestawieniu, niejedynym dyskusyjnym (w innej sali posążki hinduskich bogów sąsiadują z figurą Chrystusa na Krzyżu z Meksyku), tkwi twórcze podejście do tematu. Autorzy nie bali się zestawiania na pozór niepasujących do siebie obiektów. Jak podkreśla dyrektor Schmid, nie chodzi o szukanie prawd uniwersalnych, różnice w kulturach istnieją i trzeba je zaakceptować.

Szkoda, że nam kolor czerwony najczęściej kojarzy się z flagą z minionej epoki. Ale nie jesteśmy w tym osamotnieni. Na bazylejskiej wystawie zilustrowano w formie pokazu slajdów jak w wielu miejscach świata, np. w Kambodży, Wenezueli czy w Chinach, władza zawłaszczyła czerwień na swój użytek i ubrała swoje militarne czy paramilitarne siły w czerwone mundury. Wystawa „Czerwień. Gdy kolor staje się sprawcą” w Muzeum Kultur czynna jest do 2 marca przyszłego roku i towarzyszy jej wiele dodatkowych imprez, jak prelekcje o ceremonii ślubu w Indiach, o kimonie, o czerwonych lampionach w Chinach, degustacja czerwonych win, ekspozycja „Czerwone i zielone” – o ozdobach choinkowych, które powstały w Alzacji.