O kieliszek za daleko

Według badań przeprowadzonych na zlecenie Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (PARPA), w czasie ciąży 33 proc. kobiet w wieku prokreacyjnym (18-40 lat) sięgnęło po alkohol. Tym samym 1/3 z nich naraziła swoje dziecko na uszkodzenia powodowane przez etanol. Niektóre noworodki miały szczęście i urodziły się zdrowe, inne cierpią na różne trudności rozwojowe. Te, którym poszczęściło się najmniej urodziły się z Alkoholowym Zespołem Płodowym – FAS.

FAS jest bardzo złożonym zespołem zaburzeń, które pojawiają się u dziecka kobiety spożywającej w ciąży napoje wysokoprocentowe. Alkohol przenika przez łożysko i jest w całości wchłaniany przez dziecko. Powoduje nieodwracalne zmiany, nawet jeśli matka tego nie odczuwa. W zależności od tego, w jakim okresie rozwoju płodu alkohol był eksponowany na etanol, może ulec różnego rodzaju uszkodzeniom. Na każdym etapie osłabiany jest rozwój mózgu, bądź wręcz ulega on uszkodzeniu. W pierwszym trymestrze, jeśli nie spowoduje poronienia, alkohol deformuje twarz i głowę dziecka: sprawia, że jest ona mała (małogłowie), a buzia niesymetryczna, pozbawiona rynienki podnosowej i czerwieni wargowej, dziecko ma duże, niekształtne uszy, często opadające powieki i zeza. Atakowane są też narządy wewnętrzne takie jak serce, czy nerki. Ogólnie, komórki płodu rozwijają się znacznie wolniej. W drugim trymestrze etanol jest szczególnie niebezpieczny dla rozwoju kości, mięśni, skóry, zębów i gruczołów. Wtedy też może prowadzić do poronień, tyle że na tym etapie może to już być śmiertelnie niebezpieczne dla matki. W trzecim trymestrze może powodować przedwczesny poród, zaburza wzrost, przyrost wagi i osłabia rozwój płuc. Dziecko, które „upijało się” w brzuchu matki rodzi się zatem małe, słabe i schorowane. Zespół dotyka jednak różne dzieci w różnym stopniu.

Dołącz do nas! Zostań fanem serwisu Zdrowie na Facebooku :)

Dzieci z pełnoobjawowym zespołem FAS - ze względu na opisane wyżej dysmorfie - są do siebie fizycznie bardzo podobne. Jednak nie wszystkie maluchy zespół dotyka w takim samym stopniu. Dzieci bez uszkodzeń fizycznych, ze względu na trudną diagnozę, przez lata pozostają bez specjalistycznej opieki, co może okazać się tragiczne dla ich rozwoju. Z powodu uszkodzenia mózgu około połowa dzieci z FAS jest upośledzona intelektualnie, a nawet jeśli są w stanie sprostać testom na inteligencję i wypadać w nich ogólnie dość dobrze, nie radzą sobie z łączeniem przyczyny ze skutkiem i pojęciami abstrakcyjnymi: nie rozumieją przenośni, metafor i żartów. Często zachowują się dziwacznie i nieadekwatnie do sytuacji, chociażby dlatego, że nie potrafią wykorzystać posiadanej wiedzy, lub traktują ją zbyt dosłownie i dokładnie. Dziecko z FAS raz pochwalone za założenie odpowiedniej do okazji koszulki z krótkim rękawem, będzie próbowało wyjść w niej z domu przy siarczystym mrozie, bo będzie pamiętać, że ten strój spotkał się z aprobatą. Dzieci cierpiące na Alkoholowy Zespół Płodowy są naiwne i łatwowierne, dlatego też łatwo padają ofiarą przemocy. Informacje przyswajają w specyficzny dla siebie sposób ze zmienną łatwością. Są nadpobudliwe, ale i pasywne, drażliwe, impulsywne i uparte. Dla dzieci, które nie przejawiają zewnętrznych cech FAS i przez to nie zostały zdiagnozowane, okres szkolny może okazać się szczególnie trudny, gdyż spotkają się z niezrozumieniem i brakiem aprobaty ze strony nauczycieli i dzieci, ale też rodziców, którzy ich złe oceny przypisywać będą lenistwu (przecież był okres, kiedy dostawał same piątki!), a nie szukać przyczyn neurologicznych zjawiska. Doprowadzi to do obniżenia samooceny u dziecka, a w niektórych przypadkach nawet do depresji, która dodatkowo utrudni mu i tak niełatwe już życie.

Zmiany powodowane przez alkohol w życiu płodowym są nieodwracalne. Można jednak tym dzieciom pomóc godnie żyć - bardzo istotna w tym wypadku jest szybka diagnoza i objęcie dziecka terapią na jak wcześniejszym etapie jego rozwoju. Często zaburzenia dotykają funkcji, które ujawniają się dopiero, kiedy dziecko ma kilka lat, dlatego ważne jest – jeśli wiemy, że miała miejsce ekspozycja na etanol – stymulowanie rozwoju takiego malca od początku. Większość dzieci z FAS, mimo terapii, nie będzie mogła funkcjonować samodzielnie w społeczeństwie – chociażby ze względu na upośledzenie myślenia przyczynowo – skutkowego. Osoby dobrze i od najmłodszych lat prowadzone przez specjalistów, mogą wypracować sobie rutynowe sposoby działania, nauczyć się zachowań akceptowalnych przez ogół, a prawidłowo funkcjonujące części jego mózgu mogą przejąć funkcje upośledzone. Taki człowiek będzie mógł samodzielnie prowadzić gospodarstwo domowe i wykonywać pracę.