Konstytucja biznesu, uszczelnienie systemu podatkowego (na czele z VAT), obniżka CIT dla małych przedsiębiorców oraz atrakcyjna ulga na badania i rozwój wraz z tzw. innovation box – to najczęściej wskazywane przez pytane przez „Rzeczpospolitą" organizacje pracodawców sukcesy w polityce gospodarczej czterech ostatnich lat. Jednak długa była również lista minusów, w tym działań, które – utrudniając polskiej gospodarce wykorzystanie dobrej koniunktury na świecie – mogą stać się dla niej kulą u nogi w przyszłości.

Do najbardziej uciążliwych zaliczono „legislacyjną gorączkę", czyli zbyt dużą liczbę nierzadko słabo dopracowanych i represyjnych regulacji.Obniżało to stabilność otoczenia gospodarczego, uderzając w inwestycje, szczególnie te prywatne, których słabość przedsiębiorcy wskazują jako jedną z porażek rządu.

Wpływ koniunktury

Pomimo tych minusów, w swojej ocenie polityki gospodarczej PiS pięć czołowych organizacji biznesowych: Business Centre Club, Konfederacja Lewiatan, Polska RadaBiznesu, Pracodawcy RP i Związek Przedsiębiorców i Pracodawców, okazało się znacznie mniej surowych niż dziennikarze „Rzeczpospolitej". Były też w tej ocenie dość zbliżone (najczęściej przyznając rządowi 3+ albo 4-) i zaznaczały jednocześnie, że zdecydowanie wyższa ocena należy się polskiej gospodarce.

Zdaniem Wojciecha Kostrzewy, prezesa Polskiej Rady Biznesu, który politykę rządu ocenia na 3+, polska gospodarka, która szybko rośnie dzięki pomyślnemu cyklowi koniunkturalnemu w kraju i za granicą, zasługuje na 4+. Jak zaznacza Marek Goliszewski, prezes Business Centre Club (który rządowi wystawił 3+), na dobre parametry gospodarki – poza dobrą koniunkturą zagraniczną – wpłynęła także pracowitość przedsiębiorców, jednorazowe dochody państwa i duża imigracja zarobkowa.

Sukces w walce o podatek VAT

Najwyżej, bo na pełną czwórkę, ocenił politykę gospodarczą ostatnich czterech lat Cezary Kaźmierczak, prezes Związku Przedsiębiorców i Pracodawców. Zwraca uwagę, że rządowi udało się zrealizować jeden z celów, który postawił sobie na początku kadencji – w ciągu ostatnich czterech lat doszło do wyraźnego wzrostu zamożności Polaków. Przeciętny miesięczny rozporządzalny dochód na osobę wzrósł o 22 proc., przeciętne wynagrodzenie wzrosło o 15 proc., zaś wyjątkowo silny w ostatnich latach wzrost gospodarczy zaczął być wyraźniej odczuwalny przez większą grupę osób.

Leszek Juchniewicz, główny ekonomista Pracodawców RP, który za politykę gospodarczą rządowi przyznał 3+ , docenia duże tempo wzrostu PKB, historycznie niską stopę bezrobocia i spadający deficyt budżetowy. Na jego spadek wpłynęły działania rządu – uszczelnienie luki VAT-owskiej i pakiet paliwowy, który ukrócił nieprawidłowości i nadużycia podatkowe w obrocie paliwami.

Jak przypomina Maciej Witucki, prezydent Konfederacji Lewiatan, Komisja Europejska wskazała właśnie Polskę i Maltę jako kraje o najbardziej imponującym tempie redukcji luki VAT (chociaż pochwaliła za to również koalicję PO-PSL). Determinację Ministerstwa Finansów w zwalczaniu przestępstw podatkowych docenia także Marek Goliszewski, prezes Business Centre Club. Na plus dla rządu zalicza również rozwiązanie kwestii prawa użytkowania wieczystego gruntów – reliktu PRL, który doskwierał nie tylko przedsiębiorcom.

Cenna ulga B+R

Zdaniem Leszka Juchniewicza do plusów polityki gospodarczej rządu można również zaliczyć obniżkę CIT dla małych przedsiębiorców oraz ustawę o sukcesji firm rodzinnych, która chroni familijne biznesy działające w formie jednoosobowej działalności gospodarczej w przypadku śmierci właściciela. Główny ekonomista Pracodawców RP chwali również wprowadzenie PPK – jako ważny krok do reformy emerytalnej – a także pakiety deregulacyjne Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii: 100 zmian dla firm, Przyjazne Prawo i Konstytucję biznesu.

Jak podkreśla Maciej Witucki, przyjęcie Konstytucji biznesu może pozytywnie wpłynąć na wykładnię przepisów dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej. Prezydent Konfederacji Lewiatan do plusów rządu zalicza też powołanie rzecznika praw MŚP, a także działania wspierające rozwój innowacyjnych firm, w tym zwłaszcza ulgi na badania i rozwój (B+R) oraz innovation box.

Z kolei Cezary Kaźmierczak zwraca uwagę, że udało się w końcu stworzyć nowe, dobre i modelowo skonsultowane prawo zamówień publicznych. Chwali też pakiety zmian prawnych dla firm – z konkretnymi propozycjami poprawiającymi otoczenie regulacyjne biznesu. Jednak w tej kwestii, jak zaznacza prezes ZPP, ocena polityki rządu jest niejednoznaczna, bo na każdy przykład dobrej ustawy uchwalonej przez rząd przypada jedna regulacja zła.

Nie tylko brak stabilności i związana z tym niepewność prawa były jednym z największych minusów polityki gospodarczej rządu w ocenie przedsiębiorców. Marek Goliszewski z BCC podkreśla, że inflacja prawa (niemal 900 nowych ustaw od listopada 2015 do września 2019) przekłada się na jego niską jakość, np. ustawę o CIT zmieniano 50 razy, a o PIT – 70 razy.

Ostre słowa krytyki rząd zebrał od biznesu za sposób tworzenia prawa. – Sposób i tempo prowadzenia prac legislacyjnych często naruszają podstawowe zasady i standardy dialogu społecznego – twierdzi Maciej Witucki, który obwinia też rząd za obumieranie dialogu społecznego – ze względu na marginalizację roli Rady Dialogu Społecznego.

Chaos legislacyjny

Zarówno szef Konfederacji Lewiatan, jak i pozostali przedstawiciele biznesu przypominają, że wiele ważnych zmian legislacyjnych wprowadzono w ostatnich latach w tzw. trybie poselskim – na podstawie projektów poselskich, bez konsultacji i Oceny Skutków Regulacji. – W konsekwencji mieliśmy nie tylko wielokrotne, pospieszne nowelizacje wielu ustaw, ale także chaos legislacyjny i interpretacyjny– podkreśla Leszek Juchniewicz.

Biznes zwraca też uwagę na koszty i represyjność wielu nowych rozwiązań. Wśród nich Cezary Kaźmierczak wskazuje daninę solidarnościową (ustanawiającą de facto trzeci próg podatkowy), prawo apteka dla aptekarza czy opłatę emisyjną.

Do listy represyjnych regulacji szef BCC dodaje konfiskatę rozszerzoną, odpowiedzialność solidarną czy wysokie grzywny zawarte w wielu nowych przepisach. Zwraca też uwagę, że dodatkowym obciążeniem dla firm są koszty wdrażania nowych rozwiązań, takich jak split payment, Jednolity Plik Kontrolny czy PPK.

Krytykowane przez biznes działania rządu mają związek z wizją gospodarczą PiS, która nie wzbudza entuzjazmu wśród przedsiębiorców. Jak podkreśla Leszek Juchniewicz, większość z nich nie podzieliła koncepcji gospodarki opartej na postępującej centralizacji, coraz szerszej repolonizacji i monopolizacji. Tym bardziej że towarzyszyła temu narastająca, coraz bardziej drobiazgowa regulacja, która ogranicza swobodę działania przedsiębiorców.

Wojciech Kostrzewa zwraca zaś uwagę, że polityka gospodarcza, która intensywnie wspierała konsumpcję – głównie poprzez transfery budżetowe – usztywniła dodatkowo wydatki państwa. Stąd też nieuniknione prędzej czy później odwrócenie cyklu sprowadzi na nas kłopoty – ostrzega szef PRB.

Jednocześnie nie zadbano o dobre programy zwiększenia mobilności pracowników czy politykę migracyjną, a rosnącym problemem dla firm są bariery w zatrudnianiu cudzoziemców – przypomina Maciej Witucki.

Zarówno on, jak i inni przedstawiciele biznesu w swojej ocenie polityki gospodarczej rządu zwracają też uwagę na negatywne skutki planowanych kosztotwórczych zmian – w tym radykalnej podwyżki płacy minimalnej, dodatkowych (13. i 14.) emerytur czy zniesienia limitu składek na ZUS. Zmiana w ZUS, jak ostrzega Maciej Witucki, to wielkie zagrożenie dla innowacyjnych inwestycji i branż nowoczesnych technologii.

Cezary Kaźmierczak prezes Związku Przedsiębiorców i Pracodawców

Ocena rządu: 4

Marek Goliszewski prezes Business Centre Club

Ocena rządu: 4-

Maciej Witucki prezydent Konfederacji Lewiatan

Ocena rządu: 4-

Wojciech Kostrzewa prezes Polskiej Rady Biznesu

Ocena rządu: 3+

Leszek Juchniewicz główny ekonomista Pracodawców RP

Ocena rządu: 3+