Sektor publiczny musi się zazielenić

Zrównoważony rozwój oparty na trzech filarach – ekonomicznym, środowiskowym i społecznym – jest odpowiedzią na coraz częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe oraz oczekiwania społeczno-gospodarcze. Wyzwania są tak duże i złożone, że wymagają zaangażowania nie tylko sektora prywatnego, ale też publicznego. Zarówno na poziomie rządów, jak i na niższym, lokalnym.

Świadomość ekologiczna w jednostkach samorządu terytorialnego z roku na rok rośnie, co przekłada się na realizację projektów inwestycyjnych. Ich liczba potwierdza, że zieloną ścieżką w Polsce idzie coraz więcej lokalnych władz. Wynika to również z oczekiwań mieszkańców.

Zmiany klimatu jako zagrożenie postrzega już 77 proc. Polaków, a 26 proc. badanych sądzi, że jest to jedno z największych zagrożeń dla współczesnej cywilizacji. Nieliczni kwestionują zagrożenie związane ze zmianami klimatu (3 proc.) lub negują to zjawisko (1 proc.) – wynika z badania przeprowadzonego przez CBOS. Wagę problemu ocieplenia klimatu najczęściej podkreślają ankietowani z największych miast i osoby z wykształceniem wyższym.

Moc drzemiąca w samorządach

Eksperci BNP Paribas wskazują na konkretne obszary, jakich dotyczy ESG w sektorze publicznym. W zakresie środowiskowym jest to między innymi: budowanie sieci niskoemisyjnego transportu publicznego, troska o czyste powietrze, efektywne zarządzanie odpadami czy plany zagospodarowania przestrzennego szanujące środowisko i zapewniające mieszkańcom dostęp do stref zielonych.

W zakresie społecznym to dbałość o zapewnienie efektywnej i dostępnej ochrony zdrowia, miejsc pracy, edukacji i rozwoju postaw obywatelskich.

Także wymiar dotyczący ładu zarządczego ma wpływ na kształt organów administracji publicznej. W tym kontekście niezwykle istotna jest walka z korupcją, odpowiedni nadzór nad organami, transparentność informacji czy poszanowanie oraz zapewnienie różnorodności wśród pracowników poszczególnych organów. Eksperci oceniają, że czynniki ESG to drogowskaz dla organów administracji publicznej, które są bezpośrednio odpowiedzialne za inwestycje poprawiające dostęp do ochrony zdrowia czy edukacji, ale także wpływające na stan środowiska naturalnego i jakość powietrza w lokalnym otoczeniu. A wszystko to bezpośrednio przekłada się na jakość życia.

Skąd finansowanie

Coraz więcej państw, organizacji oraz firm ogłasza własne cele klimatyczne. EY wskazuje, że przykładem kompleksowej strategii, która obejmuje przeciwdziałanie zmianom klimatycznym oraz ochronę środowiska, a także programy transformacji, jest Europejski Zielony Ład. Realizacja jego założeń ma również pomagać w wychodzeniu z pandemicznych zawirowań.

Źródłem finansowania tych projektów są środki stanowiące około jednej trzecią kwoty 1,8 bln euro przeznaczonej na inwestycje w ramach planu odbudowy NextGenerationEU oraz środki z siedmioletniego budżetu Unii Europejskiej.

Eksperci podkreślają, że zielone inicjatywy potrzebują potężnego zastrzyku kapitału. Z danych Komisji Europejskiej wynika, że luka w obszarze zrównoważonych inwestycji wynosi aż 180 mld euro. Taka skala wydatków przekracza możliwości sektora publicznego. Konieczne jest zatem zaangażowanie sektora finansowego. Potencjalni inwestorzy mają jednak problemy z oceną inwestycji, ponieważ brakuje spójnych zasad czy definicji dotyczących ESG. Sytuacja jednak się poprawia wraz ze zmianami legislacyjnymi (m.in. taksonomią). Zaufanie inwestorów do zielonych instrumentów powinno wzrosnąć: ujęcie ich w skonkretyzowanych, ujednoliconych i porównywalnych ramach zmniejszy bowiem ryzyko, że są zielone tylko z nazwy.

Spektrum instrumentów wspomagających realizację zielonych inwestycji jest szerokie. Mowa nie tylko o kredytach, ale na przykład o zielonych obligacjach. Tkwi w nich duży potencjał. I choć pojawiają się już pierwsze emisje przeprowadzane przez samorząd, to nadal jest ich stosunkowo niewiele. A mogą posłużyć chociażby na finansowanie inwestycji związanych z niskoemisyjnym transportem miejskim czy oczyszczaniem ścieków. Czas pokaże, czy takich emisji w samorządach będzie przybywać.

Inwestycje w zielone projekty i realizujących je przedsiębiorców oraz samorządy wspiera m.in. Bank Gospodarstwa Krajowego. Angażuje się w projekty z sektora energetyki odnawialnej, ciepłownictwa czy transportu. Zamierza oceniać potencjalne przedsięwzięcia pod kątem ESG, dostosowując w tym celu swoją politykę ryzyka.

Nie ma już czasu

W 2021 r. Międzynarodowa Agencja Energii (MAE) przedstawiła ścieżkę dochodzenia do neutralności klimatycznej. Scenariusz zaprezentowano w raporcie „Net zero by 2050". Oszacowano również koszty wdrożenia scenariusza dochodzenia do neutralności klimatycznej w 2050.

Z raportu przygotowanego przez EY i ING wynika, że choć zobowiązania klimatyczne rządów, samorządów i przedsiębiorstw oraz wzrost zrównoważonego finansowania nabierają tempa, to zmiany wciąż zachodzą za wolno w porównaniu ze skalą inwestycji w scenariuszu net zero. Ta rozbieżność jest szczególnie duża w krajach rozwijających się. Eksperci podkreślają, że technologie, które w najbliższych latach pozwolą na znaczącą redukcję emisji CO2, są już dostępne, natomiast konieczne jest ich szybkie wprowadzenie na masową skalę.

Od końca XIX wieku średnia temperatura na Ziemi wzrosła o około 1 stopień Celsjusza, przy czym globalne ocieplenie znacząco przyspieszyło w ciągu ostatnich czterech dekad – wynika z danych NASA.

Według raportu IPCC (międzyrządowy zespół ds. zmian klimatu) do 2100 r. średni globalny poziom morza wzrośnie o około 2–3 m, jeśli ocieplenie ograniczy się do 1,5 stopnia Celsjusza. Jeśli zwiększy się o 2 stopnie, spodziewany jest wzrost o 2–6 m. Przy wzroście temperatury o 5 stopni poziom morza urośnie aż o około 20 m i będzie wzrastał przez kolejne tysiąclecia.

Opinia partnera cyklu:

Magdalena Hilgner, ekspertka ds. regulacji ESG, radca prawny, EY Polska:

Obszar ESG to nie tylko przedmiot zainteresowania dużych przedsiębiorstw i sektora prywatnego. Świadomość kwestii związanych z czynnikami ESG budzi się również w jednostkach samorządu terytorialnego. Warto odnotować, że zmiany powodowane są często oddolnymi inicjatywami mieszkańców. Samorządy znajdują się w idealnym położeniu do przejęcia roli lidera w projektowaniu, wdrażaniu oraz śledzeniu postępów w zakresie celów zrównoważonego rozwoju. Powinny także być ośrodkiem inicjowania zintegrowanych i systematycznych działań angażujących sektor prywatny w zrównoważone inwestycje w gminach. Realizując takie zadania jak planowanie ładu przestrzennego czy zarządzanie transportem zbiorowym lub odpadami, samorządy dysponują wieloma instrumentami mogącymi urzeczywistnić strategie ESG. Popularnym źródłem finansowania zrównoważonych inwestycji przez samorządy są ogólnokrajowe i lokalne programy oferujące dotacje, preferencyjne pożyczki i wsparcie techniczne na działania ekologiczne, które ograniczają negatywny wpływ człowieka na środowisko oraz pomagają w adaptacji do zmian klimatu – oferowane zarówno przez instytucje publiczne, jak i przez firmy. Z kolei stosunkowo nowym instrumentem pozwalającym na pozyskiwanie środków są zielone obligacje samorządowe. Tradycyjne finansowanie przez banki będzie w najbliższym czasie bardziej preferencyjne dla ekologicznych inwestycji. Jak wynika z opublikowanego w grudniu 2021 roku badania EY – „Is your ESG data unlocking long-term value?" – już 90 proc. inwestorów instytucjonalnych przykłada większą wagę do kwestii ESG w procesie podejmowania decyzji inwestycyjnych. Nie należy jednak zapominać, że czynniki ESG to nie tylko działania prośrodowiskowe, ale także związane z zapewnieniem wsparcia socjalnego lokalnym społecznościom oraz sposobem zarządzania samorządem i spółkami komunalnymi.