Ustawa wprowadzająca tzw. Tarczę 4.0, czyli ustawa o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw, 22 czerwca została przekazana Prezydentowi do podpisu.
Wprowadza ona m.in. szczególne rozwiązania dotyczące finansów jednostek samorządu terytorialnego. Szacuje się bowiem, że ich dochody własne mogą być w tym roku niższe nawet o 10%. W skali kraju oznacza skurczenie budżetów lokalnych aż o 15,5 mld zł.
Tarcza 4.0 przewiduje pewne rozwiązania, które mają zapobiec zaburzeniu funkcjonowania finansów jednostek samorządu terytorialnego.
Czytaj też:
Tarcza 4.0 – jakie zmiany czekają samorządy?
Propozycje łatania dziurawych budżetów samorządów
Zmiany w prawie budżetowym
Przede wszystkim Tarcza 4.0 przewiduje możliwość przekroczenia relacji wynikającej z tzw. złotej zasady finansów publicznych. W uproszczeniu zasada ta dąży do zachowania równowagi w budżetach lokalnych. Polega ona na zakazie planowania i dokonywania wydatków bieżących w wysokości przekraczającej dochody bieżące, powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i o środki wynikające z rozliczenia wyemitowanych papierów wartościowych, a także kredytów i pożyczek z lat ubiegłych.
Organ stanowiący samorządu terytorialnego, czyli np. rada gminy może zmienić budżet oraz zwiększyć swoje zadłużenie w celu sfinansowania bieżących wydatków. Zwiększenie zadłużenia może nastąpić o kwotę:
Unikalna oferta
Tylko 5,90 zł/miesiąc
- odpowiadającą wartości planowanych wydatków bieżących ponoszonych w celu realizacji zadań związanych z zapobieganiem COVID-19, w części sfinansowanej dochodami majątkowymi lub przychodami z których może zostać sfinansowany deficyt budżetowy,
- planowanego ubytku w dochodach rozumianego jako różnica między dochodami podatkowymi jednostki powiększonymi o opłatę uzdrowiskową i miejscową określonymi w zmianie budżetu spowodowanej COVID-19, a planowanymi dochodami wykazanymi w sprawozdaniu budżetowym za I kwartał 2020 r.
Dla samorządu terytorialnego oznacza to, że może uchwalić zmieniony budżet, w którym planowane wydatki bieżące będą wyższe niż planowane dochody bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki. W trakcie roku budżetowego łączna kwota długu jednostki na koniec kwartału nie będzie mogła przekroczyć 80% dochodów ogółem jednostki w danym roku budżetowym. Analogiczny wskaźnik będzie musiał być zachowany na koniec roku budżetowego. Co istotne, powyższe złagodzone reguły fiskalne mogą zostać zastosowane jedynie przez jednostki samorządu terytorialnego spełniające ograniczenia wynikające z indywidualnego wskaźnika zadłużenia.
Nowe terminy płatności
Raty części oświatowej, wyrównawczej, równoważącej i regionalnej subwencji ogólnej mogą być przekazywane przez Ministra Finansów szybciej niż w terminach wskazanych w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Ma to poprawić płynność finansową samorządu terytorialnego.
Dla jednostek samorządu terytorialnego o ponadprzeciętnych dochodach podatkowych (wpłacających tzw. janosikowe) Tarcza 4.0 przewiduje możliwość przesunięcia wpłat za maj i czerwiec 2020 r. na drugie półrocze 2020 r. Od zapłaconych w późniejszym terminie wpłat nie będą naliczane odsetki.
Zasady wyliczania subwencji i wpłat
Do dochodów, które jednostka samorządu terytorialnego może uzyskać, zaliczane będą także skutki finansowe udzielanych w ramach władztwa podatkowego umorzeń w całości lub części zaległości podatkowych. Oznacza to, że przy wyliczaniu subwencji i wpłat nie będą uwzględniane skutki finansowe wynikające z przyznanych ulg podatkowych.
Przewidziane w Tarczy 4.0 rozwiązania dla jednostek samorządu terytorialnego mogą wpłynąć na poprawę ich sytuacji finansowej. Samorządy sygnalizują jednak, że wprowadzane zmiany są niewystarczające, aby zachować płynność finansową oraz utrzymać wpływy do budżetów lokalnych na poziomie zbliżonym do zaplanowanych w uchwałach budżetowych na 2020 r. Regulacje wprowadzane Tarczą 4.0 odnoszą się jedynie do roku budżetowego 2020, a przecież skutki pandemii COVID-19 będą widoczne i w następnych latach budżetowych. Dlatego złagodzenie zasad finansowych samorządu terytorialnego powinno obejmować więcej niż jeden rok budżetowy. Samorządy wskazują także, że ich sytuacja finansowa mogłaby ulec poprawie wskutek przekazywania transferów z budżetu państwa na realizację zadań własnych samorządu terytorialnego oraz działań podejmowanych w związku z pandemią COVID-19. Jednostki samorządu terytorialnego są zdania, że powinno dojść do umorzenia, a nie do odroczenia płatności wpłat z tytułu janosikowego.
Obecna sytuacja pokazuje także, że konieczne jest rozważenie reformy związanej z samodzielnością finansową samorządu terytorialnego oraz dokonanie zmian związanych z dochodami własnym jednostek samorządu terytorialnego. Oczywiście skutki regulacji wprowadzonych w związku z COVID-19 będzie można ocenić dopiero po zakończeniu roku budżetowego. Wtedy też będzie można ocenić stan finansów jednostek samorządu terytorialnego i wysokość utraconych dochodów.
