Swojemu zdziwieniu dał wyraz, opisując jedno z takich spotkań we wstępie do pierwszego wydania „Kapitalizmu i wolności” (Centrum im. Adama Smitha & „Rzeczpospolita”, 1993). Diagnoza, którą wówczas przedstawił, pozwala zrozumieć, dlaczego Polska z tygrysa Europy stała się krajem o najwyższych podatkach i wszechwładnej biurokracji. Zauważył, że „oni po prostu nie ufają ludziom, sądząc, że wiedzą lepiej, co jest dla tych ludzi dobre”.
W życiu należy przeczytać właściwe książki. Do nich bez wątpienia należą „Kapitalizm i wolność” oraz „Wolny wybór”, który kontynuuje i rozwija idee tej pierwszej. To po lekturze książki Friedmana premier rządu Estonii zaprojektował najdalej idące zmiany instytucjonalne i prawne w tej części świata. Dzięki ideom Friedmana wprowadzonym w życie Estonia znalazła się w pierwszej dziesiątce najbardziej wolnych gospodarczo państw na świecie.
Drugie – po 15 latach – wydanie „Kapitalizmu i wolności” pojawia się w sytuacji, gdy i jednego, i drugiego w naszym otoczeniu jest zauważalnie mniej. Wolność i rynek nie święcą już triumfów i nie mogą być, jak dwie dekady wcześniej, praktykowane przez krzątające się przy swoich przedsięwzięciach miliony Polaków. Wolność i kapitalizm niosły nadzieję na odmianę losu i możliwości legalnego bogactwa. Dziś mamy rzeczywistość, którą przenikliwie przedstawił Vaclav Klaus. Będąc w Polsce, w obecności włodarzy naszego kraju podniósł kwestię cywilizacyjnie fundamentalną, pytając: „Co się stanie z systemem ekonomicznym? Czy doczekamy się zapowiadanego przez Josepha Schumpetera końca kapitalizmu w momencie, w którym zniknie tworzący go duch – przedsiębiorca, innowator – a dominować zacznie urzędnik rozdzielający europejskie granty?”. Stan rzeczy w Polsce wskazuje, że nasi rządzący nie zrozumieli lub zlekceważyli tę przestrogę. Jeżeli chcemy wiedzieć i zrozumieć, jak funkcjonuje normalny świat, w którym kooperacja i koordynacja wysiłków obywają się bez przymusu i dyrektyw, to lektura książki Miltona Friedmana powinna być jedną z pierwszych.
Autor jest wiceprezydentem Centrum im. Adama Smitha
