Kwiat Pustyni

W 1997 r., będąc u szczytu kariery, Waris Dirie podczas wywiadu z Barbarą Walters – dziennikarką amerykańskiej telewizji ABC – powiedziała, że nie chce już dłużej odpowiadać na pytania o swoim życiu top modelki. Walters popatrzyła na przygotowaną listę pytań: o podróż z Somalii do Europy, o zdjęcia do kalendarza Pirelli, zagraną przez Waris rolę w filmie o przygodach Jamesa Bonda i wybiegi Mediolanu, Paryża i Londynu. Próbowała zaprotestować. Nie wiedziała, że to, co za chwilę usłyszy, sprawi, że ten wywiad stanie się jednym z najczęściej cytowanych wywiadów, jakie przeprowadzi w swojej karierze. A Waris nie wiedziała, że po emisji wywiadu przestanie być modelką.

Wyznała, że jako pięcioletnia dziewczynka została przez matkę poddana okaleczeniu narządów płciowych zardzewiałą żyletką. Powiedziała też, że okaleczanie żeńskich narządów płciowych (z ang. Female Genital Mutilation – FGM) jest powszechną praktyką w Afryce i niektórych krajach muzułmańskich. Był koniec XX wieku. Okazało się, że Waris była jedną z niewielu osób, które odważyły się publicznie potępić tę praktykę.

Po emisji wywiadu jej życie uległo gwałtownej zmianie. Nominowana przez Kofiego Annana, została specjalnym ambasadorem ONZ odpowiedzialnym za walkę z FGM. W tym celu założyła również swoją fundację z siedzibą w Wiedniu. Nie wróciła już do zawodu modelki.

Scenę rozmowy Waris z amerykańską dziennikarką oglądam w filmie „Kwiat Pustyni” opartym na autobiograficznej powieści Waris, która sprzedała się w milionach egzemplarzy na całym świecie, także w Polsce. Film, dobrze przyjęty na festiwalu w Wenecji, wchodzi do polskich kin w lutym. Opowiada historię zadziwiającej metamorfozy nieumiejącej czytać i pisać nomadyjskiej dziewczyny z Somalii w światowej sławy top modelkę.

[srodtytul]Pytaj o wszystko[/srodtytul]

Waris Dirie uśmiecha się do mnie w jej pokoju w warszawskim hotelu Bristol (przyjechała na promocję filmu), a ja zastanawiam się, o co ją zapytać. Ma teraz prawdopodobnie 44 lata (prawdopodobnie – bo nigdy się nie dowiedziała, w którym roku się urodziła) i wciąż jest zachwycająco piękną kobietą.

Patrzę na jej bose stopy. Pełne blizn, śladów po opowiedzianej w filmie wędrówce przez pustynię do Mogadiszu, dokąd uciekała przed zaaranżowanym przez ojca małżeństwem z bezzębnym, starym nomadem. Te blizny sprawiały wielkie kłopoty wszystkim fotografom świata. Waris mówi: – Pytaj o wszystko. Mam nadzieję, że ten film jeszcze raz przypomni światu, że problem okaleczania żeńskich narządów płciowych dotąd nie został rozwiązany.

[b]Rz: Pani imię „Waris” w języku nomadów oznacza „kwiat pustyni”.[/b]

Tak. To kwiat, który może kwitnąć nawet w najbardziej suchym klimacie.

[b]Co to imię mówi o pani?[/b]

Moja mama wybrała je dla mnie. Musiała zauważyć coś, czego nie umiem teraz wytłumaczyć, a co spowodowało, że to imię mnie dookreśliło. Rozumiem je. Wierzę, że to imię to ja – Waris – silna i pewna.

[b]Ta siła i pewność pozwoliły pani z dnia na dzień podjąć decyzję o porzuceniu kariery top modelki po to, by podjąć walkę z praktyką okaleczania kobiet. Czy kiedykolwiek żałowała pani tej decyzji?[/b]

Nigdy! Czuję, że walka o zaprzestanie tej praktyki w Afryce i na całym świecie to moja misja. Na całe życie.

[b]Czy kariera modelki pomogła w realizacji tej misji?[/b]

Uczyniła mnie rozpoznawalną. Otworzyła wiele drzwi. Ale wiedziałam, że nie jest to zajęcie, które powinno być celem samym w sobie. Kiedy później zaczęłam działać przeciwko FGM i napisałam „Kwiat Pustyni”…

[b]… najbardziej osobistą z pani czterech książek…[/b]

Tak, opisującą moje własne doświadczenie z FGM, poczułam, że zaczynam wyznaczać swojemu życiu nowy, ważny cel.

[b]Niedługo będzie można zobaczyć filmową adaptację „Kwiatu Pustyni” w polskich kinach. Jak to jest patrzeć na swoje życie na dużym ekranie?[/b]

Z jednej strony to fascynujące, z drugiej – przerażające. Burzy spokój.

[b]Który z fragmentów filmu najbardziej panią poruszył?[/b]

Ten sam moment, który mocno dotyka większości widzów – scena okaleczania kilkuletniej dziewczynki. Dla takich dzieci chciałabym przejść każdy skrawek ziemi, żeby opowiedzieć, że ta praktyka jest zła i trzeba ją za wszelką cenę potępiać.

[b]Wojowniczka o prawa dziecka Monika Gerstendörfer uważa, że powodem okaleczania żeńskich narządów płciowych jest brak szacunku dla dzieci. Czy tak jest rzeczywiście?[/b]

Brak szacunku to nie jest właściwe słowo. Tu chodzi o nadużycie. Ta praktyka to zbrodnia. Czyni dziecku nieodwracalną krzywdę. Dokonywaną często w imię źle rozumianej religii. Ci, którzy to robią, nie mają nawet pewności, czy dziecko przeżyje.

[b]Co jest powodem wykonywana FGM? Szacuje się, że obecnie na świecie żyje od 120 do 150 mln okaleczonych kobiet.[/b]

Jest wiele teorii na ten temat. Ale dla mnie to strach mężczyzn przed kobietami. Jest to jedyny, doskonały sposób kontroli i zdominowania kobiety. Jeżeli mężczyzna nie może całkowicie zaufać kobiecie lub mieć pewności, że ją zatrzyma, to może okaleczyć jej najbardziej osobistą część istnienia. I spowodować, że nawet we własnych oczach nie będzie nic warta. Społecznie szantażowana zostanie przy nim do końca życia. Ta praktyka – co podkreślam – to największa zbrodnia, jaką można wyrządzić kobiecie.

[b]A mimo to zakorzeniona w tradycji wielu kultur. Nie tylko afrykańskich. Także w Malezji, Indonezji czy nawet – tu w Europie – w Bośni.[/b]

Ludzie popełniają tę zbrodnię od tysięcy lat. Nie mogę uwierzyć, że w XXI w. wciąż ten temat istnieje.

[b]A pani nawołuje do zaprzestania FGM na wszystkich możliwych forach już od tylu lat...[/b]

I mało się zmienia. Szczególnie politycy mało robią, aby z tym walczyć. To ich najbardziej winię za brak aktywności.

[b]Wiem, że rozmawiała pani o tym, co się stało, ze swoją matką. Jak zareagowała?[/b]

Rozmawiałam z nią siedem lat temu. Zapytałam, dlaczego to zrobiła, skoro sama przez to przeszła. Była przerażona. Nie rozumiała, w czym widzę zło.

[b]Czy udało się pani zmienić jej nastawienie do FGM?[/b]