W czerwcu nasza czytelniczka, pani Zofia z Gliwic, przesłała do redakcji list, w którym opisała swoją nieudaną inwestycję w fundusz Investor FIZ. Od momentu, gdy pięć lat temu przystąpiła do funduszu, straciła 58 proc. oszczędności.

Jeszcze w maju na łamach „Parkietu" Zbigniew Wójtowicz, nowy prezes Investors TFI, tłumaczył, z czego wynikały straty funduszu i jak TFI zamierza je nadrobić w nadchodzących miesiącach.

W okresie ostatnich pięciu lat wiele funduszy poniosło jeszcze bardziej dotkliwe straty, sięgające prawie 80 proc. (por. wykres). Uczestników Investor FIZ strata prawdopodobnie boli wyjątkowo, dlatego że teoretycznie miał to być fundusz zarabiający w każdych warunkach rynkowych (była to jedna z pierwszych strategii absolutnej stopy zwrotu dostępnych w Polsce). Z takiego założenia łatwo wyciągnąć wniosek, że fundusz w ogóle nie powinien przynosić strat.

Pani Zofia, która dość uważnie śledziła zmiany w portfelu funduszu, zwraca uwagę, że fundusz zaczął ponosić największe straty mniej więcej w połowie ubiegłego roku, kiedy w okresie giełdowych spadków zarządzający skupili się na inwestycjach w małe i średnie spółki.

Zamiast rozproszyć ryzyko, zarządzający skoncentrowali je, i to w najgorszym możliwym momencie, wskazuje nasza czytelniczka.

Błąd wliczony w ryzyko

Problemem z perspektywy pani Zofii i innych uczestników funduszu jest to, że przez jego twórców fundusz od samego początku był określany jako ryzykowny i przyjął formę funduszu zamkniętego (FIZ), właśnie po to, żeby taką ryzykowną strategię realizować.

– W ramach bieżącego nadzoru monitorujemy m.in. zdarzenia, które mogą skutkować negatywnymi konsekwencjami dla uczestników funduszy inwestycyjnych i w uzasadnionych przypadkach podejmujemy stosowne działania nadzorcze mające na celu ustalenie, czy fundusz działał zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i zapisami statutowymi dotyczącymi polityki inwestycyjnej oraz dopuszczalnego katalogu lokat danego funduszu – mówi Katarzyna Mazurkiewicz z departamentu komunikacji społecznej Komisji Nadzoru Finansowego.

Sęk w tym, że błąd zarządzającego – złe obstawienie przez niego określonego scenariusza rynkowego – nie musi się wiązać z naruszeniem polityki inwestycyjnej funduszu czy obowiązujących w przypadku określonego rodzaju funduszy przepisów prawa.

Co innego, jeżeli strata inwestorów wiąże się z ewidentnym złamaniem zasad działania funduszy, tak jak było w przypadku funduszy DWS, których sposób wyceny wprowadził inwestorów w błąd (nie informował o rzeczywistej wartości papierów w portfelach kilku funduszy pieniężnych). W takiej sytuacji TFI nie tylko zostało ukarane przez KNF grzywną w wysokości 800 tys. zł, lecz również inwestorzy indywidualni mają szanse (choć nie jest to przesądzone) na odzyskanie swoich pieniędzy drogą sądową.

Przypadek DWS jest o tyle charakterystyczny, że ukarane zostało nie tylko TFI, lecz także depozytariusz funduszy, Deutsche Bank, za to, że na taką sytuację nie zareagował. A to właśnie depozytariusz funduszu, zgodnie z art. 72 ustawy o funduszach inwestycyjnych, jest instytucją zobowiązaną do występowania w imieniu uczestników z powództwem przeciwko TFI z tytułu szkody spowodowanej niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków w zakresie zarządzania funduszem.