Ciężko, coraz ciężej

Nowa Lista 500 to kolejne badanie tomografowe polskiej gospodarki. Gospodarki widzianej nie przez pryzmat zagregowanych wskaźników sprzedaży, inwestycji, zysków czy zatrudnienia, o których mówią komunikaty GUS. To, co pokazuje GUS, to tylko część prawdy. Zagregowane dane nie pokazują wielu problemów, z którymi musi się mierzyć większość polskich przedsiębiorstw. Badanie szczegółowe pozwala na lepszą ocenę trendów gospodarczych, szans rozwojowych, rysujących się na horyzoncie zagrożeń. A to dla stawiającego diagnozę informacja bezcenna.

Pogłębioną diagnozę pozwalają postawić dane zaprezentowane w nowej Liście 500 dotyczącej wyników firm w roku 2012. Teoretycznie – jeśli patrzeć jedynie na zagregowane wskaźniki – wszystko wyglądało znośnie. PKB wzrósł o 2 proc., znacznie wolniej niż w dwóch poprzednich latach, ale wyraźnie.

Wyniki gospodarcze pogarszały się wprawdzie z kwartału na kwartał, w miarę tego jak z zachodniej Europy docierała do nas fala kłopotów spowodowana recesją w strefie euro. Jednak dobra pierwsza połowa roku powinna była wystarczyć na to, by polskie firmy przeżyły cały rok w znośnej formie.

Wyniki firm prezentowane w Liście 500 pokazują jednak, że rzeczy miały się gorzej. To prawda, pierwszych 10 gigantów z tegorocznej listy odnotowało zadowalający wzrost przychodów ze sprzedaży przekraczający łącznie 14 proc. Jednak w pozostałych 490 firmach łączny wzrost sprzedaży wyniósł już tylko nieco ponad 5 proc., a więc niewiele więcej od zeszłorocznej inflacji. Im dalej w dół listy, tym wyniki sprzedażowe były słabsze. Firmy średnie odczuły więc stopniowe spowolnienie znacznie silniej niż wielkie. Co trzecia firma z Listy 500 odnotowała spadek sprzedaży zamiast wzrostu, co dziesiąta wpadła w straty.

Słowem, w roku 2012 firmom biegło się ciężko, z okresu na okres coraz ciężej.

Takie zjawisko nie powinno nas dziwić. Unia Europejska to odbiorca 80 proc. naszego eksportu. Z krajów Unii przychodzi większość zagranicznych inwestorów, których działalność dynamizuje naszą gospodarkę.

W przedkryzysowych czasach z radością patrzyliśmy na powstające w naszym kraju fabryki samochodów, telewizorów czy pralek, które budowano głównie z zamiarem obsługi rynku zachodnioeuropejskiego. Dzisiaj załamanie popytu w strefie euro wiedzie prostą drogą do spadku naszej produkcji. A to oznacza wzrost bezrobocia i spadek inwestycji przedsiębiorstw – bo inwestuje się wtedy, kiedy oczekuje się wzrostu popytu, a nie spadku. Jeśli Unia jest chora, polskie firmy i cała polska gospodarka czują się źle. A jeśli wpada w długotrwałą recesję, nam też może ona zagrażać.

Słabnie wzrost gospodarki Niemiec, a to kiepska dla nas wróżba na 2013 rok

Ratuje nas nieco fakt, że w strefie euro problemy dotykają głównie krajów Południa, z którymi mamy stosunkowo słabe powiązania gospodarcze (z wyjątkiem Włoch – co zresztą niezwykle dotkliwie odczuwa jeden z naszych głównych eksporterów – Fiat, który w obecnej Liście 500 wypadł z pierwszej dziesiątki największych polskich firm). Najważniejsze dla nas Niemcy jak dotąd jakoś sobie radzą. Ale i tam wzrost słabnie. A to stanowi kiepską wróżbę na rok obecny.

Jak to wszystko wygląda na tle lat ubiegłych? Ponieważ wyniki Listy 500 komentuję już od ponad 10 lat, tradycyjnie przypomnę diagnozy wyczytane z owego tomografowego badania w kolejnych latach. Bo to już cała historia, pełna lepszych i gorszych faz, a także dramatycznych zwrotów akcji. A najbardziej syntetyczną diagnozę zawierały tytuły kolejnych komentarzy.

W roku 2002 diagnoza brzmiała: „Atleci są zmęczeni". Polska przeżywała ciężkie chwile – połączenie gospodarczej stagnacji z osiągającą wówczas apogeum falą restrukturyzacji przedsiębiorstw i wzrostu bezrobocia – a nastroje były fatalne. Rok później było już trochę lepiej. Nastąpiło „Senne przebudzenie", koniunktura poprawiała się, wynegocjowaliśmy warunki wejścia do Unii. Potem nastąpiło więc coś, co nazwałem „Poranną gimnastyką", a więc okresem stopniowego zwiększania się aktywności polskich firm, ale przy dużej nieufności co do tego, na ile trwały okaże się wzrost.