Wolontariat pracowniczy to dobrowolna bezpłatna praca na rzecz innych, świadczona przez pracowników i wspierana przez ich pracodawcę. Jak podkreśla Koalicja Liderzy Pro Bono, która wraz z ekspertami stworzyła Kartę Zasad Wolontariatu Pracowniczego, uwzględnienie wolontariatu pracowniczego w jej strategiach i planach jest wyrazem świadomego zaangażowania danej organizacji.

Wiele badań pokazuje, że społeczeństwa oczekują od firm, że będą one odpowiedzialne za obszary, na które mają wpływ i od których zależy ich sukces. Chcą tego nie tylko klienci firm, najbliższe otoczenie biznesu, ale także pracownicy. Tym ostatnim zatrudnienie w firmie dbającej o działania prospołeczne i proekologiczne daje poczucie celu i znaczenia dla ich codziennej pracy.

– W wielu firmach działania odpowiedzialne są realizacją globalnej strategii firmy oraz odpowiedzią ma współczesne potrzeby pracowników. Z badania Forum Odpowiedzialnego Biznesu i Stowarzyszenia Centrum Wolontariatu z 2019 r. wynika, że wolontariat pracowniczy jest realizowany w 16 proc. dużych firm w Polsce. Służy głównie celom mieszczącym się w trzech obszarach: pomocy społecznej, edukacji i wychowaniu oraz ekologii, a także ochronie środowiska naturalnego. Firmy wspierają najczęściej organizacje pozarządowe, społeczności lokalne oraz dzieci i młodzież, szczególnie te z placówek opiekuńczych – mówi Katarzyna Kunert, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce. Jak wynika z raportu „III Ogólnopolskie Badania Wolontariatu Pracowniczego. Wolontariat pracowniczy w największych i średnich firmach” FOB i Stowarzyszenia Centrum Wolontariatu, głównymi powodami, dla których firmy się angażują, są: chęć wzmacniania relacji między pracownikiem a pracodawcą i wspierania osób zatrudnionych w rozwoju ich kompetencji (zawodowych i pozazawodowych), strategia firmy, polityka grupy kapitałowej czy uwzględnienie wolontariatu w strategii ESG. Istotne są także motywy reputacyjne, czyli budowanie wizerunku odpowiedzialnej firmy, i w końcu chęć niesienia pomocy.

Różne formy, jedna idea

Wolontariat pracowniczy może przybierać różne formy. Jak podkreśla Katarzyna Kunert, ilu pracowników, tyle pomysłów. – Wolontariat jest bardzo wdzięczną formą zaangażowania, którą można dopasować do potrzeb i możliwości zarówno firmy, jak i pracowników. Firmy mogą więc wprowadzić wolontariat akcyjny, w przypadku którego pracownicy dzielą się swoim czasem w sposób niezwiązany z ich pracą zawodową czy umiejętnościami, np. organizując wydarzenia dla lokalnych społeczności lub konkretnych grup odbiorców, przeprowadzając remonty w szpitalach, szkołach, domach dziecka, sadząc drzewa lub organizując akcje sprzątania Ziemi – mówi Marta Godlewska-Goska, menedżerka ds. doradztwa CSR, ESG i zrównoważonego biznesu w CSRinfo. Pracownicy chętnie angażują się także w działania społeczne, nie zawsze organizowane przez swojego pracodawcę, takie jak: Szlachetna Paczka, sprzątanie świata. –Tego typu inicjatywy najczęściej przeprowadzane są grupowo, czasem wraz z całymi rodzinami pracowników (mówimy wtedy o wolontariacie rodzinnym lub grupowym). Kolejną formą wolontariatu jest wolontariat kompetencyjny, ukierunkowany na dzielenie się z innymi wiedzą ekspercką najczęściej związaną z profilem firmy, ale też np. swoimi pasjami, które czasami są bardzo dalekie od tego, co wolontariusz robi w pracy – dodaje Godlewska-Goska. Pomagać można w różnej formie, grupowo i indywidualnie. Jak wskazują eksperci, ostatnio, w czasie pandemii, wzrosło znaczenie e-wolontariatu świadczonego na odległość, przez internet. W czasie lockdownów, ograniczonej mobilności, ten rodzaj wolontariatu pozwalał podtrzymywać więzi i robić coś wspólnie. – Ponadto pracodawcy oraz ich pracownicy chętnie angażują się w działania polegające na wspieraniu wybranych inicjatyw, połączone z dbaniem o swoje zdrowie i środowisko: pracownicy zamieniają samochody na rowery, a firma przelicza wyjeżdżone przez nich kilometry na konkretne sumy i przekazuje je organizacjom pozarządowym. Coraz popularniejszą formą są też programy grantowe wprowadzane przez przedsiębiorców: pracownicy zgłaszają swoje projekty, a realizacja zwycięskich pomysłów jest wspierana przez firmę w sposób finansowy. Projekty grantowe, chociaż wiąże się z nimi więcej pracy od strony organizacyjnej, dają pracownikom wyjątkową szansę na pomaganie i samorealizację – dodaje Marta Godlewska-Goska.

Zaangażować muszą się wszyscy – pracownicy i zarząd

By wolontariat pracowniczy pełnił swoją rolę i skutecznie angażował pracowników, nie może istnieć tylko po to, by dane przedsiębiorstwo czerpało korzyści. – Istotą skuteczności tej formy dobroczynności jest prowadzenie go według zasad i wartości ważnych dla pracownika. Powinien być dobrowolny, atrakcyjny oraz dopasowany do potrzeb i oczekiwań zespołu. Wolontariat nie może wchodzić w zakres obowiązków służbowych. Najlepiej, jeśli pracodawcy proponują gotowe programy i projekty tematyczne lub też wspierają indywidualne inicjatywy grup pracowników np. poprzez system przyznawania grantów – podpowiada Katarzyna Kunert. Pomocne będą np. konkursy, szkolenia, konsultacje z ekspertem, specjalistą zewnętrznym rozwijające wybrane kompetencje, wsparcie logistyczne i komunikacyjne.

Zdaniem ekspertów, by wolontariat przyjął właściwą formę i z sukcesem był realizowany, potrzeba przede wszystkim dobrej woli pracodawców. – Muszą też mieć oni świadomość roli wolontariatu pracowniczego i społecznej odpowiedzialności – dodaje Kunert. O jego sukcesie decydują w równym stopniu także pracownicy, którzy często sami wychodzą z inicjatywą uruchomienia programu wolontariatu pracowniczego w ich organizacji. – Przedsiębiorca powinien wysłuchać ich pomysłów, uwzględniać ich pasje, poglądy, wspierać w realizacji pomysłów i umożliwić zdobycie finansowania tych działań – dodaje ekspertka z Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce. Zdaniem Marty Godlewskiej-Goski dopasowanie działań do zainteresowań i potrzeb pracowników to klucz.

– Pracownicy mają różne możliwości, zasoby czasowe i zainteresowania, więc warto łączyć różne typy wolontariatu, tak aby każdy potencjalny wolontariusz mógł znaleźć coś dla siebie. Dobrze jest mieć ambasadorów wolontariatu w firmie – zarówno wśród pracowników, którzy będą mogli dzielić się swoimi doświadczeniami, zachęcać do udziału w akcjach i być niejako żywą reklamą wolontariatu, jak też na szczeblu menedżerskim i zarządczym. To zielone światło ze strony zarządu pomaga – po pierwsze – rozwijać programy wolontariackie, a po drugie – niesie ze sobą jasny komunikat, że wolontariat jest dla firmy ważny. Nie można zapominać również o skutecznej i dobrze zaplanowanej komunikacji wolontariatu w firmie i o partnerze lub partnerach społecznych, którzy pozwolą poznać autentyczne potrzeby grupy, której dana organizacja będzie wolontariatowi pomagać – dodaje ekspertka.

Korzyści czerpią wszystkie strony

Wolontariat pracowniczy to typ aktywności, który przynosi korzyści wszystkim zaangażowanym. Zyskuje nie tylko firma i jej zespół, ale też beneficjenci, czyli osoby, do których faktycznie trafia pomoc, a także organizacje partnerskie pośredniczące w działaniach. – Najważniejszymi profitami, jakie wynikają z zaangażowania społecznego dla pracowników, są: integracja z zespołem, satysfakcja z pomocy innym, rozwijanie empatii, poczucie realnego wpływu, wzmacnianie relacji między pracownikami i pracodawcą oraz rozwój nowych kompetencji i doświadczeń. Firma z kolei zyskuje zgrany zespół, który lepiej się komunikuje i zyskuje nowe kompetencje ważne w życiu zawodowym i prywatnym, pozytywny i zgodny z oczekiwaniami współczesności wizerunek, ma wkład w budowę społeczeństwa obywatelskiego – mówi Katarzyna Kunert. Marta Godlewska-Goska uważa, że pracodawcy dzięki wolontariatowi mogą liczyć na wzrost zaangażowania pracowników i ich motywacji do pracy, lojalności. Eksperci podkreślają, że wolontariat powinien służyć pracownikom przede wszystkim do wzmacniania wzajemnych relacji, dostarczać wolontariuszom satysfakcji z pomagania potrzebującym i umożliwiać im pozyskiwanie nowych kompetencji i doświadczeń. – Nie należy zapominać, że profity z tego typu działalności to także zysk dla społeczeństwa. – Transfer wiedzy i nowych kompetencji z biznesu do organizacji społecznych oraz tworzenie kapitału społecznego to tylko nieliczne korzyści – dodaje Kunert.

Ważne cele do zrealizowania

Jak podkreśla Katarzyna Kunert z Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce, najważniejszymi celami wolontariatu przyszłości w postpandemicznej rzeczywistości jest przede wszystkim zmniejszenie sfery ubóstwa, przeciwdziałanie kryzysowi klimatycznemu, wzmacnianie i integrowanie społeczności lokalnych oraz upowszechnianie zasad tolerancji i równości. – Aby to osiągnąć, wolontariat powinien być tak zaplanowany, by dostarczał społeczeństwu wiedzy i kompetencji niezbędnych do poprawy sytuacji, powinien wspierać zmiany o charakterze systemowym: w społeczności lokalnej, regionalnej, kraju czy świecie, oraz wspierać współpracę różnych podmiotów na rzecz kompleksowego rozwiązywania problemów społecznych – dodaje. ©℗

—a.u.