– To prawdziwy majstersztyk i ekonomiczny szach-mat – tak Jakub Borowski, główny ekonomista Credit Agricole Bank Polska, komentuje projekt aktualizacji programu konwergencji (APK) na lata 2019–2022, który przygotował i przedstawił we wtorek resort finansów.
Za „piątkę” PiS zapłacimy podwyżką podatków
Ministerstwo pokazało w tym dokumencie, jaki wpływ na finanse państwa będzie miała realizacja obietnic wyborczych PiS. Koszty „piątki" PiS w maksymalnym wariancie to ponad 43 mld zł rocznie.
Budżet w ryzach
Wielu ekonomistów spodziewało się, że te obietnice spowodują wzrost deficytu finansów publicznych do 3 proc. PKB, a na dodatek złamana zostanie ważna stabilizująca reguła wydatkowa.
Tymczasem rząd pokazał coś zupełnie odwrotnego. W 2019 r. deficyt rzeczywiście ma wzrosnąć do 1,7 proc. PKB z 0,4 proc. PKB w 2018 r., ale już w 2020 r. pojawić się ma nadwyżka w wysokości 0,2 proc. PKB. Co prawda to nadwyżka przy założeniu braku wypłaty 13. emerytury w 2020 r. Dodatkowo główny wpływ na tak dobry wynik mają mieć dochody jednorazowe, ale nawet bez nich deficyt ma wynieść 0,9 proc. PKB, czyli niewiele. – Tak korzystnego scenariusza dla finansów publicznych nikt się nie spodziewał – zaznacza Borowski. – Choć oczywiście dyskusyjna pozostaje zarówno celowość wydatków w ramach „piątki" PiS, jak również sposób ich finansowania.
Składki na ZUS bez limitu
Bo z APK wynika, że to, co dobrze wygląda dla finansów publicznych, znacznie gorzej wygląda dla naszych kieszeni. By zasypać dziurę budżetową, jaka powstałaby po realizacji obietnic, rząd planuje sporo, niezapowiadanych wcześniej, dosyć kontrowersyjnych zmian.
Przede wszystkim chce wrócić do oprotestowanego przez przedsiębiorców pomysłu likwidacji limitu składek na ZUS. Liczy, że przyniesie mu to netto 5,2 mld zł rocznie. Przypomnijmy, że obecnie górny limit składek na ZUS wynosi 11 912 zł brutto miesięcznie (142,9 tys. zł. rocznie, czyli 30-krotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce). Bez tego limitu pracownicy i pracodawcy zapłacą sporo więcej.
Jak wynika z naszych szacunków, przy dochodach rzędu 13 tys. zł miesięcznie brutto, w sumie (po stronie pracodawcy i pracownika) trzeba będzie dołożyć ok. 7 tys. zł w skali roku, przy zarobkach rzędu 20 tys. zł – 28 tys. zł, a przy 30 tys. zł na miesiąc – ponad 59 tys. zł rocznie. Zmiana dotknie ok. 300 tys. osób. Większe składki mają także zapłacić osoby pracujące na tzw. umowy śmieciowe. Rząd planuje ograniczyć zjawisko unikania płacenia składek na ZUS, np. od umów zlecenia. Ma to przynieść 3,1 mld zł dochodów rocznie.
Konkurs dla startupów i innowacyjnych firm
Czy jesteś prawdziwą firmą?
Realizację „piątki PiS" ma także wesprzeć... likwidacja OFE. Po pierwsze, skoro nie będzie OFE, to wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne zostaną w ZUS (ok. 3,4 mld zł rocznie). A do tego w 2020 r. finanse państwa zostaną wsparte kwotą 9,8 mld zł z tzw. opłaty transferowej (i drugie tyle w 2021 r.) za przeniesienie aktywów z OFE na prywatne, indywidualne konta emerytalne.
– Państwo będzie miało w ciągu dwóch lat wpływy, które powinny je zasilać w ciągu 10–15 lat – zaznacza Rafał Benecki, główny ekonomista ING Banku. – Oznacza to, że zapowiedziana prywatyzacja OFE została po części wykorzystana jako trik na chwilową poprawę sytuacji budżetowej i sfinansowanie części wydatków w ramach obietnic wyborczych PiS. To podważa zaufanie do reform emerytalnych – wyjaśnia.
Dostanie się też osobom prowadzącym działalność gospodarczą. Ministerstwo Finansów, które dotychczas dementowało doniesienia „Rz" o takich planach potwierdziło właśnie pomysł na wprowadzenie „testu przedsiębiorcy". MF szacuje, że około 80 tys. mikrofirm jest uzależnionych od jednego podmiotu gospodarczego. Zmiana opodatkowania samozatrudnionego z podatku liniowego (19 proc.) na skalę podatkową (18 i 32 proc.) spowoduje zwiększenie ich podatku o 1,2 mld zł.
– To mało realne szacunki – komentuje jednak Arkadiusz Pączka, ekspert Pracodawców RP. – Przedsiębiorcy są na tyle kreatywni, że umiejętnie ominą nowe ograniczenia i będzie z tego więcej szkody niż zysków dla budżetu państwa.
Bez złudzeń
Bardzo kontrowersyjny pomysł dotyczy też wydłużenia okresu wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego i macierzyńskiego po zatrudnieniu na etacie do 90 dni, a w przypadku pracy na umowie zlecenia czy samozatrudnieniu aż do 180 dni. Wraz z prowadzeniem elektronicznych zwolnień lekarskich ma to przynieść nawet 800 mln zł oszczędności.
Kilka miliardów złotych ma też dać podwyżka o 3 proc. akcyzy na alkohol i papierosy, lepsza egzekucja opłaty za torebki foliowe oraz uszczelnienie VAT oraz podatków dochodowych.
– Osoby, które wierzyły, że można zwiększyć wydatki socjalne bez podnoszenia podatków, pozbędą się teraz złudzeń. I to jest jedyna dobra wiadomość – dodaje Jeremi Mordasewicz, ekspert Konfederacji Lewiatan. – Zniesienie limitów przy zapłacie składek na ZUS da krótkoterminowy zastrzyk pieniędzy, jednak w dłuższej perspektywie będzie oznaczało ogromne i nieproporcjonalne obciążenie dla finansów publicznych.
– Wszystkie zapowiedziane w APK działania są wprowadzane, by sfinansować przedwyborcze transfery, a nie z myślą o długookresowym wzroście gospodarczym. Oznaczają dokręcania śruby fiskalnej w ZUS i podatkach – podsumowuje Aleksander Łaszek z FOR.
Łukasz Kozłowski Federacja Przedsiębiorców Polskich
Skoro finanse publiczne mają zostać utrzymane w ryzach mimo rosnących wydatków, ktoś będzie musiał ponieść zwiększone obciążenia. Wygląda na to, że będą to przede wszystkim pracownicy, których objęłoby zniesienie limitu składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe, a także ich pracodawcy. To nie jest miejsce, w którym należy szukać dodatkowych pieniędzy.
