Reklama
Rozwiń

Egzamin radcowski i adwokacki: kazus z części cywilnej

Dzięki specjalnej aplikacji przyszli adwokaci i radcy prawni mogą przygotować pracę w komputerze.

Publikacja: 25.01.2015 16:19

Egzamin radcowski i adwokacki: kazus z części cywilnej

Foto: Fotorzepa, Jerzy Dudek

Egzamin zawodowy dla radców prawnych i adwokatów zbliża się wielkimi krokami. Rozpocznie się już 11 marca i potrwa do 13. Dziś po raz ostatni publikujemy przykładowy kazus, który ma pomóc przygotować się do egzaminu z części cywilnej (źródło: wyd. C.H. Beck). W najbliższy piątek ruszamy z kazusami z prawa gospodarczego.

Ustanowienie służebności przesyłu

Stan faktyczny: Polska Dystrybucja SA z siedzibą w Krakowie wniosła o ustanowienie służebności przesyłu na jej rzecz i na rzecz każdoczesnego właściciela urządzeń elektroenergetycznych posadowionych na nieruchomości pozostającej w użytkowaniu wieczystym MCKW spółki z o.o. z siedzibą w Balicach. Ta ostatnia w odpowiedzi na wniosek podniosła m.in. zarzut przedawnienia roszczenia. Podzielając ten zarzut, Sąd Rejonowy w Krakowie stwierdził, że roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu jako majątkowe i związane z prowadzeniem działalności gospodarczej ulega trzyletniemu przedawnieniu, zgodnie z art. 117 § 1 i art. 118 kodeksu cywilnego.

Bieg terminu przedawnienia rozpoczął się 3 marca 2008 r., tj. z dniem wejścia w życie ustawy z 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa nowelizująca k.c.), wprowadzającej do kodeksu cywilnego przepisy art. 3051–3054, gdyż od tej chwili stało się możliwe dochodzenie przed sądem ustanowienia służebności przesyłu. Ponieważ w niniejszej sprawie wniosek złożony został 23 maja 2012 r., a więc po upływie okresu przedawnienia Sąd Rejonowy w Krakowie postanowieniem z 17 lipca 2012 r. wniosek ten oddalił.

Proszę ocenić prawidłowość rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji.

Apelację od wydanego przez sąd I instancji postanowienia wniósł pełnomocnik powódki, zaskarżając to postanowienie w całości, domagając się zmiany wydanego orzeczenia przez uwzględnienie wniosku w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. Zarzucił, że sąd I instancji naruszył przepisy prawa materialnego, a w szczególności art. 118 k.c. w związku z art. 3052 k.c. przez przyjęcie, że roszczenie objęte wnioskiem ulega przedawnieniu.

Zadanie

Proszę ocenić zarzut apelacji i zaproponować rozstrzygnięcie sądu II instancji łącznie z jego sentencją.

Odpowiedź

Zarzuty apelacji podniesione przez stronę powodową są uzasadnione.

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 20 lutego 2013 r. (sygn. III CZP 101/12, Legalis), „roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu przewidziane w art. 3052 § 1 k.c. nie ulega przedawnieniu".

Przewidziane w art. 3052 § 1 k.c. żądanie ustanowienia służebności przesyłu jest prawem podmiotowym mającym postać roszczenia obejmującego żądanie złożenia oświadczenia woli o ustanowieniu służebności. Jako wiążące się bezpośrednio ze sferą interesów majątkowych przedsiębiorcy przesyłowego, jest bez wątpienia roszczeniem o charakterze majątkowym.

Zgodnie z art. 117 § 1 k.c. roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie. Żaden przepis nie wyłącza przedawnienia roszczenia o ustanowienie służebności przesyłu. Mimo braku przepisu, który by wyłączał przedawnienie roszczenia o ustanowienie służebności przesyłu, nie ulega ono przedawnieniu ze względu na swoje właściwości i specyficzny charakter, wyrażający się w ścisłym związku roszczenia ze stanem faktycznym i prawnorzeczowym wypełniającym hipotezę art. 3052 k.c. Roszczenie to istnieje tak długo, jak długo utrzymuje się na gruncie stan pozwalający na żądanie ustanowienia służebności przesyłu, i tak długo istnieje też możliwość dochodzenia tego roszczenia. Dopóki zatem na gruncie trwa stan faktyczny odpowiadający hipotezie art. 3052 k.c., dopóty roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu nie może ulec przedawnieniu. Natomiast z chwilą ustania tego stanu faktycznego roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu przestaje istnieć, a zatem ocena przedawnienia takiego roszczenia jest bezprzedmiotowa.

Okoliczność, że żaden przepis nie wyłącza przedawnienia roszczenia przedsiębiorcy o ustanowienie służebności przesyłu, mającego charakter majątkowy, nie wyłącza możliwości uznania, że jest to roszczenie nieulegające przedawnieniu. Wprawdzie zgodnie z art. 117 § 1 k.c. zasadą jest, że roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu, a wyjątki od tej zasady powinny wynikać z określonego przepisu ustawy, a zatem nie można ich domniemywać czy też przyjmować ich istnienia w drodze analogii, ale w literaturze i orzecznictwie przyjmuje się w zasadzie zgodnie, że wyjątki od zasady przedawnialności roszczeń majątkowych mogą wynikać także z właściwości roszczenia, odbiegającej od innych tego rodzaju roszczeń. Jednolicie zaś przyjmuje się w orzecznictwie i literaturze, że nie ulega przedawnieniu m.in. przewidziane w art. 231 § 1 k.c. roszczenie posiadacza o przeniesienie własności działki zajętej pod budowę na cudzym gruncie (zob. uchwała SN z 18 marca 1968 r., sygn. III CZP 15/68, OSNC 1968, nr 8–9, poz. 138 oraz wyroki z 13 grudnia 2007 r., sygn. I CSK 364/07, PS 2008, nr 7–8, s. 180; z 15 stycznia 2009 r., sygn. I CSK 333/07, Legalis; z 21 czerwca 2011 r., sygn. I CSK 555/10, OSNC–ZD 2012, nr B, poz. 43; z 9 maja 2012 r., sygn. V CSK 236/11, Legalis).

Sąd Najwyższy w uchwale z 18 marca 1968 r. (sygn. III CZP 15/68, OSNCPiUS 1968, nr 8–9, poz. 138) stwierdził, że roszczenie to wygasa z chwilą definitywnej utraty posiadania przez samoistnego posiadacza działki gruntu, na której wzniósł on budynek lub inne urządzenie, i nie ulega przedawnieniu. Nieprzedawnialność roszczenia wywiódł z jego specyfiki i istoty, odbiegającej od innych roszczeń majątkowych, wskazując, że odmienność ta wynika z kilku okoliczności, m.in. ze szczególnych przesłanek faktycznych roszczenia, które ustawodawca określił ściśle w hipotezie art. 231 § 1 k.c. Roszczenie to istnieje tak długo, jak długo trwa stan faktyczny określony w przepisie, a ze zmianą tego stanu wygasa. Ustawodawca określił więc przesłanki powstania i wygaśnięcia roszczenia w sposób autonomiczny, co wyłącza stosowanie do nich ogólnych przepisów o przedawnieniu.

Przyjęcie, że ulega ono przedawnieniu, byłoby nieuzasadnione także z przyczyn funkcjonalnych, gdyż prowadziłoby do stanu, w którym posiadacz pozostawałby w korzystniejszej sytuacji prawnej w początkowej fazie posiadania niż w miarę upływu czasu, chociaż z całokształtu przepisów o posiadaniu wynika, że w miarę upływu czasu zyskuje ono na znaczeniu, gdyż może np. prowadzić do zasiedzenia prawa. Możliwość przedawnienia roszczenia przewidzianego w art. 231 § 1 k.c. prowadziłaby w efekcie do sprzeczności z instytucją zasiedzenia.

Podobne argumenty przytaczane są na uzasadnienie poglądu o nieprzedawnialności roszczenia właściciela nieruchomości o ustanowienie służebności gruntowej w razie przekroczenia granicy przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia (art. 151 zdanie drugie k.c.) oraz roszczenia o ustanowienie służebności drogi koniecznej, przewidzianego w art. 145 i art. 146 k.c., ze wskazaniem również na „stałą odnawialność" tego rodzaju roszczeń, które nie mogą ulec przedawnieniu, gdyż leżący u ich podstaw stan faktyczny ma charakter trwały. Przyjmowane zgodnie stanowisko o nieprzedawnialności roszczenia o ustanowienie drogi koniecznej ma istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, gdyż konstrukcja służebności przesyłu wykazuje znaczne podobieństwo do służebności drogi koniecznej. Przed wejściem w życie ustawy nowelizacyjnej wprowadzającej do kodeksu cywilnego przepisy o służebności przesyłu Sąd Najwyższy wskazywał jako podstawę ustanowienia prawa o takiej treści art. 145 k.c., stosowany w drodze analogii (zob. m.in. uchwała SN z 30 sierpnia 1991 r., sygn. CZP 73/91, OSNCP 1992, nr 4, poz. 53). Przedstawiane argumenty uzasadniające nieprzedawnialność tego roszczenia pozostają w całości aktualne także do roszczenia o ustanowienie służebności przesyłu.

W konsekwencji szczególna cecha roszczenia przewidzianego w art. 3052 § 1 k.c., jaką jest jego ścisły związek ze stanem faktycznym stanowiącym hipotezę tego przepisu, a więc z określoną, trwałą sytuacją faktyczną na nieruchomości, sprawia, że roszczenie to istnieje tak długo, jak długo trwa ta sytuacja, a po jej zmianie wygasa. Nie ulega więc przedawnieniu, gdyż ustawodawca w sposób szczególny ukształtował możliwość jego dochodzenia.

Za taką wykładnią art. 3052 § 1 k.c. przemawiają także argumenty celowościowo-funkcjonalne. Celem regulacji przewidzianej w art. 3051–3054 k.c., a w szczególności celem roszczenia przewidzianego w art. 3052 k.c., było ułatwienie uporządkowania stosunków prawnych związanych z istnieniem, często od wielu lat, infrastruktury przesyłowej na cudzym gruncie. Chodziło o zapewnienie odpowiednich instrumentów prawnych pozwalających przedsiębiorcom przesyłowym na uzyskanie trwałego i pewnego tytułu prawnego do utrzymywania na cudzym gruncie urządzeń przesyłowych, z jednoczesną ochroną interesów właściciela gruntu. Celem wprowadzenia roszczenia o ustanowienie służebności przesyłu było zatem nie tylko uregulowanie tych kwestii na przyszłość, ale także, a może nawet przede wszystkim, uporządkowanie trwających od wielu lat stanów faktycznych niekorzystnych z punktu widzenia społecznego, a przyjęcie możliwości przedawnienia roszczenia przewidzianego w art. 3052 § 1 k.c. nie dałoby się pogodzić z tymi celami.

W konsekwencji sąd II instancji powinien uchylić zaskarżone postanowienie sądu I instancji i przekazać mu sprawę do rozpoznania, pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego, gdyż sąd I instancji nie rozpoznał istoty sprawy. Ocena roszczenia zgłoszonego we wniosku wymaga zatem poczynienia niezbędnych ustaleń faktycznych ze względu na konieczność precyzyjnego określenia służebności przesyłu w sentencji postanowienia. Samo określenie służebności przesyłu nie może być ogólne, przeciwnie – powinno być w wydawanym rozstrzygnięciu precyzyjne, tak aby nie budziło wątpliwości co do jego zakresu. Uchylenie zaskarżonego orzeczenia sądu I instancji w omawianej sytuacji jest o tyle uzasadnione, że zmiana tego rozstrzygnięcia była niewystarczająca. Doprowadziłaby do sytuacji, w której strony postępowania pozbawione zostałby merytorycznej oceny roszczenia w jednej instancji, a jest to uprawnienie konstytucyjne. Sentencja postanowienia sądu II instancji sprowadzałaby się do brzmienia „uchyla zaskarżone postępowanie i przekazuje sprawę sądowi .... (I instancji) do ponownego rozstrzygnięcia, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego". Autor - o autorze: W piątek pierwsze kazusy z prawa gospodarczego

Z czego się uczyć

Prawo cywilne

- M. Kołakowski, Apelacje cywilne. Zagadnienia praktyczne, akta i kazusy, wydanie 2, Warszawa 2015, wyd. C.H.Beck.

- Egzaminy Prawnicze Ministerstwa Sprawiedliwości, tom 1, 3 i 4, wydanie 5, Warszawa 2015, wyd. C.H.Beck.

- S. Jaworski, Apelacje cywilne i karne. 69 wzorów pism, wydanie 3, Warszawa 2014, wyd. C.H.Beck.

- Kodeks cywilny. Orzecznictwo Aplikanta, wydanie 2, Warszawa 2015, wyd. C.H.Beck.

- Kodeks postępowania cywilnego. Orzecznictwo Aplikanta, wydanie 2, Warszawa 2015, wyd. C.H.Beck.

Prawo w Polsce
Są kolejne wyniki ponownego przeliczenia głosów. Zyskuje Karol Nawrocki
Praca, Emerytury i renty
Prawdziwy szał na świadczenie dla seniorów
Prawnicy
Kto najlepiej uczy przyszłych prawników w Polsce? Ranking „Rzeczpospolitej”
Zawody prawnicze
Nie będzie umowy o pracę dla adwokatów. Ostra dyskusja na Krajowym Zjeździe
Zawody prawnicze
Ranking kancelarii prawniczych 2025. Znamy zwycięzców
Aplikacje i egzaminy
Aplikanci wchodzą do sądu już bez kontroli