Z rozrusznikiem serca można więcej, niż myślisz

Wśród pacjentów z zaburzeniami rytmu serca implantacja urządzenia kardiologicznego rodzi wiele pytań: co wolno, czego lepiej unikać, a co jest absolutnie zabronione z wszczepionym stymulatorem serca (IPG), kardiowerterem-defibrylatorem (ICD), urządzeniem do terapii resynchronizującej (CRT), stosowanymi w terapii różnego rodzaju arytmii?

– Pacjenci interesują się zwłaszcza potencjalnymi interakcjami wszczepionego urządzenia z polem elektrycznym i magnetycznym, wytwarzanymi przez sprzęty codziennego użytku – suszarkami, silnikami spalinowymi, telefonami komórkowymi, kuchenkami indukcyjnymi – mówi dr n. med. Maciej Kempa z Kliniki Kardiologii i Elektroterapii Serca Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, z Sekcji Rytmu Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego.

Częste wątpliwości dotyczą także uprawiania sportów i bezpieczeństwa podróżowania – pacjenci pytają np., czy mogą przechodzić przez bramki na lotniskach, czy też powinni przechodzić specjalnym, osobnym wejściem.

Aktywność fizyczna wręcz wskazana

Wbrew powszechnej opinii osoby z różnymi schorzeniami serca, również z wszczepionymi urządzeniami, wręcz zaleca się utrzymanie aktywnego trybu życia. – Wszczepiony aparat ma poprawić komfort życia pacjenta i jego wydolność fizyczną, a nie „przykuć go do łóżka” – przekonuje dr Maciej Kempa.

Aktywność fizyczna poprawia ogólną sprawność i wydolność organizmu, pozytywnie wpływa na samopoczucie, ale „aktywny tryb życia” oznacza w praktyce dla pacjentów z układami wszczepialnymi coś innego, niż dla całkowicie zdrowej osoby. Specjalista zaznacza, że są dyscyplin sportowe przeciwwskazane u pacjentów to:

sporty walki (np. boks czy karate),

ponieważ podczas ich uprawiania może dojść do uszkodzenia skóry  w miejscu implantacji, jak też samego urządzenia, bądź elektrod.

wioślarstwo, kulturystyka,

a także inne dyscypliny, których uprawianie polega na wielokrotnym powtarzaniu tych samych ruchów, zwłaszcza górnej części.

nurkowanie czy wspinaczka wysokogórska, sporty motorowe

– implantowane urządzenie, jakim jest ICD, przerywa arytmie, jednak nie zapobiega jej wystąpieniu, w związku z czym u pacjenta może wystąpić krótkotrwałe omdlenie.

intensywne treningi cardio

, które bardzo istotnie zmieniają zakres tętna w czasie treningu, nie są wskazane. Przeciwwskazana jest więc także oparta na szybkich rytmach muzyki latynoamerykańskiej zumba, czy nergiczny fitness na trampolinach.

Aktywności polecane to: spacery, jazda na rowerze, spokojniejsze zajęcia taneczne, nordic walking, pilates, joga, pływanie.

Co z modnymi gadżetami do fitnessu? –  Pulsometry oraz inteligentne smartwatche mogą okazać się pomocne podczas aktywności – pacjenci na bieżąco monitorujący zakres tętna poczują się spokojniejsi. Urządzenia tego typu nie stanowią zagrożenia ani dla pacjenta, ani dla jego implantowanego urządzenia – wyjaśnia dr Maciej Kempa.

AGD bezpieczne, ale bez… przytulania

Czy mogę używać suszarki, prostownicy, depilatora? Co z obsługą wiertarki, piły, szlifierki? Zadaniem specjalistów popularne w gospodarstwie domowym sprzęty nie stwarzają zagrożenia dla chorych z urządzeniami kardiologicznymi. Można bez obaw korzystać z mikrofali, blenderów i mikserów.

– Pamiętać jednak należy, iż działające urządzenia powinny być oddalone od implantu przynajmniej o 30 cm. Nie należy zatem sprzętów AGD przytulać do klatki piersiowej. Należy raczej utrzymywać je w odległości wyprostowanych ramion. To samo dotyczy kuchenek indukcyjnych, od których minimalna odległość, w jakiej pozostaje implant i elektrody, to 60 centymetrów, zalecenia różnią się w zależności od producenta stymulatora – tłumaczy dr Kempa.

Specjalista zaleca ostrożność przy obsłudze urządzeń wyposażonych w ostrza lub wiertła. Nie należy stosować w nich blokad włączników. Urządzenie powinno się wyłączać natychmiast po zwolnieniu włącznika. A co jest zakazane?

Wszelkie urządzenia wyposażone w silnik spalinowy (kosiarki, dmuchawy do liści, pługi śnieżne) nie powinny pozostawać włączone w odległości mniejszej niż 30-50 centymetrów od implantu.

Nie należy stosować profesjonalnych młotów pneumatycznych i wiertarek udarowych dużej mocy. Spawanie jest zabronione.

Podróże z informacyjną opaską

W czasie podróży różnymi środkami komunikacji warto pamiętać o ogólnych zaleceniach dla pacjentów z urządzeniami wszczepialnymi i odpowiednio przygotować się do wyprawy.

Lekarze zalecają, by mieć przy sobie opaskę z informacją o posiadanym urządzeniu – tak, by na wypadek konieczności udzielenia pomocy medycznej ratownicy oraz lekarze wiedzieli  o wszczepionym urządzeniu od razu i odpowiednio dostosowali swoje działania medyczne.

Warto pamiętać także o posiadaniu przy sobie informacji o stale przyjmowanych lekach  i zaświadczeniu o wszczepionym urządzeniu. Ten dokument warto okazać na lotnisku, by przejść przez bramkę dedykowaną pacjentom z wszczepionymi urządzeniami. Stosowane obecnie skanery całego ciała nie są groźne dla pacjentów.

Obecnie w niektórych miejscach, szczególnie często odwiedzanych przez turystów, np. muzeach, stosowane są dodatkowe środki ostrożności, polegające na kontroli bagażu (torebki) i ewentualnie kontroli osobistej. Należy unikać w takiej sytuacji kontroli za pomocą ręcznego wykrywacza metali i okazać dokument potwierdzający posiadanie implantowanego urządzenia (podobnie jak na lotnisku).

Osoby po implantacji stymulatora i kardiowertera-defibrylatora mogą prowadzić samochód, jednak od implantacji i od ewentualnej interwencji defibrylatora powinno minąć kilka miesięcy (najlepiej cztery, według zaleceń Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego). Zalecany czas powstrzymania się od kierowania zależy od wskazań do wszczepienia urządzenia oraz od powodu interwencji urządzenia. W każdym wypadku powinno to być dokładnie omówione  z prowadzącym kardiologiem.

Transmisja danych jest ok

Urządzenia transmitujące dane mogą być bezpiecznie stosowane z zastrzeżeniem zachowania minimalnej odległości 15 centymetrów od implantu. Dotyczy to tabletów, urządzeń grających, modemów, słuchawek, telefonów bezprzewodowych i komórkowych, krótkofalówek, konsoli gier.

Co innego linie wysokiego napięcia i przemysłowe stacje przekaźnikowe. –  Nie należy się do nich zbliżać! –  ostrzega dr Maciej Kempa. Granica bezpieczeństwa w tym przypadku to 6-10 metrów (w zależności od siły generowanego pola).

Lekarz powinien wiedzieć

Medyczne procedury diagnostyczne, takie jak badanie radiologiczne (w tym tomokomputerowe) czy EKG i badanie ultrasonograficzne są w pełni bezpieczne dla pacjentów z rozrusznikiem serca i innymi wszczepionymi urządzeniami kardiologicznycmi. To samo dotyczy densytometrii (badanie gęstości kości) czy badań endoskopowych.

Procedury stomatologiczne także są bezpieczne, przy zachowaniu minimalnej odległości aparatu stomatologicznego (np. aparatu do ultradźwiękowego usuwania kamienia nazębnego) wynoszącej 15 centymetrów od implantu.

Od niedawna także badanie za pomocą rezonansu magnetycznego jest możliwe do przeprowadzenia u osób z implantowanym stymulatorem czy kardiowerterem. Warunkiem jest jednak posiadanie nowoczesnego implantu, mającego odpowiednie atesty oraz odpowiednich elektrod. Konieczne jest też specjalne przeprogramowanie urządzenia na czas badania.

– Część procedur medycznych nie jest wskazana do zastosowania u osób z wszczepionymi kardiologicznymi urządzeniami elektronicznymi, co nie oznacza, że w pewnych okolicznościach nie mogą być wykonane –  wyjaśnia dr Maciej Kempa. Dotyczy to różnego rodzaju neurostymulacji, stosowania pola magnetycznego, diatermii, elektrokoagulacji, elektrolizy, elektrowstrząsów, jontoforezy, litotrypsji i innych.

Także pomiary ilości tkanki tłuszczowej, oparte na metodzie elektrycznej są przeciwwskazane. Wszystkie wymienione procedury jednak w pewnych okolicznościach, w odpowiednim zabezpieczeniu medycznym, mogą być wykonane.