Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy, w tym między innymi uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, jest zadaniem własnym gminy (art. 3 ust. 1 ustawy z 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). W realizacji tego zadania uczestniczą organy gminy, a zatem zarówno wójt (burmistrz, prezydent miasta), jak i rada gminy. Ich uprawnienia i obowiązki w ramach procedury planistycznej wzajemnie się uzupełniają, szczegółowo zaś określa je powołana ustawa. Uchwała w przedmiocie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ostatecznie jest jednak podejmowana przez organ uchwałodawczy gminy – radę gminy.
Powstaje zatem pytanie, kto będzie posiadał zdolność sądową i procesową w postępowaniu ze skargi na uchwałę w przedmiocie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego? Odpowiedź na tak zadane pytanie wbrew pozorom nie jest oczywista i wolna od praktycznych pułapek.
Kto jest stroną postępowania
Zgodnie z art. 25 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 roku – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, zdolność występowania przed sądem administracyjnym jako strona (zdolność sądowa) przysługuje między innymi gminie, z uwagi na przyznanie jej osobowości prawnej na mocy art. 2 ust. 2 ustawy z 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym. Gmina jako osoba prawna działa w tym postępowaniu za pośrednictwem swoich organów (stosownie do art. 28 § 1 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi) – a zatem wójta (burmistrza, prezydenta miasta), który jest jej organem wykonawczym, reprezentującym ją na zewnątrz.
Art. 32 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi stanowi jednak, że stronami postępowania sądowoadministracyjnego są: skarżący oraz organ, którego działania, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie sprawy jest przedmiotem skargi. Pojawiła się zatem wątpliwość odnośnie do tego, kto posiada zdolność sądową w postępowaniu ze skargi na uchwałę rady gminy w przedmiocie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego – gmina jako taka czy też rada gminy jako organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie sprawy są kwestionowane, a także, kto jest uprawniony do reprezentacji tej strony.
Z uwagi na liczne rozbieżności występujące w orzecznictwie sądowym w odniesieniu do tego zagadnienia, skład siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego 13 listopada 2012 roku podjął w tym zakresie uchwałę (sygn. akt: I OPS 3/12). Zgodnie z tezą wskazanej uchwały: „W postępowaniu przed sądem administracyjnym w sprawach skarg, których przedmiotem jest uchwała rady gminy, zdolność procesową (art. 26 § 1 w zw. z art. 28 § 1 i art 32 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – tekst jedn. DzU z 2012 r. Nr 270 ze zm.) ma wójt (burmistrz, prezydent miasta), chyba że w sprawie zachodzą okoliczności szczególne, których nieuwzględnienie mogłoby prowadzić do pozbawienia rady gminy prawa do ochrony sądowej".