Zasiłek celowy jest pieniężnym świadczeniem z pomocy społecznej, który może być przyznany potrzebującemu w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej (art. 36 pkt 1 lit. c i art. 39 ust. 1 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej; dalej: u.p.s.). Może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu (art. 39 ust. 2 u.p.s.). Ponadto osobom bezdomnym i innym osobom niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych zasiłek celowy może być przyznany na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne (art. 39 ust. 3 u.p.s.).
Zasiłek celowy ma charakter fakultatywny, co oznacza, że jego przyznanie zależy od uznania organu administracyjnego. Oznacza to, że spełnianie przez wnioskującego określonych warunków nie przesądza o udzieleniu tego świadczenia.
Uznaniowy charakter decyzji nie oznacza jednak, że organ może dowolnie decydować o jego przyznaniu lub odmowie przyznania. Stanowisko to potwierdził WSA w Krakowie w wyroku z 21 marca 2018 r. (sygn. akt III SA/Kr 1138/17) w którym wskazał, że „przyznanie zasiłku celowego leży w granicach, tzw. uznania administracyjnego. Orzekanie w tych ramach, nie oznacza dowolności organu w rozstrzyganiu sprawy, organ jest bowiem związany przesłankami wskazanymi w przepisach materialnych (w tym wypadku art. 2, 3 i 39 ustawy o pomocy społecznej), stanowiących podstawę orzekania oraz procesowych (art. 7, 77 § 1 i 80 k.p.a.), zgodnie z którymi wystąpienie tych przesłanek musi wykazać".
Uzasadnienie decyzji w sprawie zasiłku celowego powinno zawierać wyczerpującą i rzetelną analizę okoliczności, które powodują, że pomoc o którą osoba wnioskuje nie jest przyznawana lub jest przyznawana w kwocie niższej niż oczekiwał wnioskujący. A w przypadku odmowy przyznania zasiłku celowego lub przyznania go w określonej wysokości organ powinien w uzasadnieniu decyzji podać przyczyny takich rozstrzygnięć.
WSA w Lublinie w wyroku z 16 listopada 2017 r. (sygn. akt II SA/Lu 576/17) orzekł, że „decyzja wydana w ramach uznania administracyjnego jest poddana szczególnym rygorom w zakresie uzasadnienia, które powinno zawierać wszechstronną analizę zgromadzonego materiału dowodowego i wyczerpująco uargumentowane stanowisko organu. Z uzasadnienia decyzji uznaniowej powinno wynikać, że wszystkie okoliczności istotne dla sprawy zostały rozważone i ocenione, a ostateczne rozstrzygnięcie jest ich logiczną konsekwencją. Motywy decyzji powinny być tak ujęte, aby strona mogła poznać tok rozumowania poprzedzającego wydanie rozstrzygnięcia oraz zrozumieć i w miarę możliwości zaakceptować zasadność przesłanek faktycznych i prawnych, jakimi kierował się organ przy załatwianiu sprawy". Natomiast WSA w Gdańsku w wyroku z 22 marca 2018 r. (sygn. akt III SA/Gd 110/18) uznał, że „przyczyny odmowy przyznania zasiłku celowego lub przyznania go w określonej wysokości winny zostać przedstawione w uzasadnieniu decyzji".
