- Gmina chce zawrzeć umowę przedwstępną, która może doprowadzić do powstania dla niej zobowiązań pieniężnych. Czy taka umowa wymaga kontrasygnaty skarbnika?
Tak. W art. 46 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej u.s.g.) przewidziano, że oświadczenie woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składa jednoosobowo wójt (burmistrz, prezydent miasta) albo działający na podstawie jego upoważnienia zastępca wójta samodzielnie albo wraz z inną osobą upoważnioną przez wójta. W sytuacji, gdy dana czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych, do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika gminy (głównego księgowego budżetu) lub osoby przez niego upoważnionej (art. 46 ust. 3 u.s.g.). Jak zwrócono uwagę w wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie z 22 lipca 2011 r. (sygn. I C 39/11, LEX nr 1713912), czynność prawna wymagająca kontrasygnaty nie musi rodzić zobowiązania pieniężnego już z chwilą jej zawarcia. Kontrasygnata jest wymagana także wtedy, gdy dana czynność może doprowadzić do powstania takiego zobowiązania w przyszłości. Oznacza to, że wymóg kontrasygnaty dotyczy zarówno umów przedwstępnych, jak i umów, gdzie skutkiem niewykonania zobowiązania niepieniężnego może być powstanie zobowiązania pieniężnego.
Zgodnie z wyjaśnieniami zawartymi w wyroku Sądu Najwyższego z 6 listopada 2014 r. (sygn. II CSK 28/14, LEX nr 1567463) kontrasygnata nie jest oświadczeniem woli, gdyż takie oświadczenie w imieniu gminy składa jednoosobowo wójt albo upoważnione przez niego osoby. Kontrasygnata to oświadczenie wiedzy skarbnika co do stanu planu finansowego gminy. Brak kontrasygnaty nie powoduje nieważności oświadczenia woli, chyba że taka sankcja wyraźnie wynika z ustawy (np. przy zaciąganiu kredytów i pożyczek – por. art. 262 ust. 1 ustawy o finansach publicznych), ale jego nieskuteczność. W myśl art. 63 § 1 kodeksu cywilnego (dalej k.c.), jeżeli do dokonania czynności prawnej potrzebna jest zgoda osoby trzeciej, to ta osoba może wyrazić zgodę przed złożeniem oświadczenia przez osoby dokonywające czynności albo po jego złożeniu. Skutkiem braku kontrasygnaty nie jest stan bezskuteczności zawieszonej, o jakiej mowa w art. 63 k.c.
Można tu jednak mówić o analogii do sytuacji prawnej charakteryzującej bezskuteczność zawieszoną. Kontrasygnata może być wyrażona także po złożeniu oświadczenia woli przez wójta i w takim przypadku powoduje przywrócenie skuteczności temu oświadczeniu od chwili jego złożenia. Przyjmuje się, że udzielenie kontrasygnaty może nastąpić także w dorozumiany sposób. W myśl art. 60 k.c. zasadą jest, że wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w dostateczny sposób. Zasada ta ma odpowiednie zastosowanie do składania kontrasygnaty (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 6 października 2015 r., sygn. I ACa 355/15, LEX nr 1916667). Na podstawie art. 46 ust. 4 u.s.g. wójt może wymusić złożenie kontrasygnaty przez skarbnika. Skarbnik, który dokonał kontrasygnaty na pisemne polecenie wójta, powiadamia o tym radę gminy i regionalną izbę obrachunkową.
podstawa prawna: art. 60, art. 63 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 459 ze zm.)
