15 sierpnia wchodzi w życie nowelizacja ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, która ma usprawnić i przyspieszyć tok postępowania przed nimi.
– Jedna z najważniejszych zmian to możliwość orzekania merytorycznego przez sądy administracyjne pierwszej instancji, czyli WSA. Wprowadzono ją po to, by organy administracji i sądy nie musiały już wielokrotnie orzekać w tej samej sprawie – mówi prawnik Robert Kwiatkowski.
W praktyce sąd będzie mógł zobowiązać organ administracji do wydania w określonym terminie decyzji lub postanowienia, wskazując mu sposób załatwienia lub rozstrzygnięcia sprawy. Przykładowo, jeśli sprawa dotyczy określonego podatku, sąd będzie mógł wskazać urzędowi, że należy stwierdzić nadpłatę na określoną kwotę. Takie orzeczenie nie pozostawi urzędowi wątpliwości, jakie rozstrzygnięcie ma wydać w sprawie obywatela. To organ administracji jednak będzie musiał wydać decyzję.
Wyjątkiem będą sytuacje tzw. rozstrzygnięć uznaniowych w postępowaniu administracyjnym, np. rozłożenie na raty zaległości podatkowej czy umorzenie jakiejś należności administracyjnej. Z kolei organ administracji będzie musiał w ciągu siedmiu dni zawiadomić sąd o wydaniu decyzji lub postanowienia. Za uchybienie temu obowiązkowi sąd może nałożyć na organ grzywnę.
Praktyka rozstrzygnie
Jak wyjaśnia Michał Sroczyński, konsultant w kancelarii Mariański Group, obecnie często ta sama sprawa trafia kilkakrotnie na wokandę, bo sąd uchyla decyzję i odsyła organowi do ponownego rozpatrzenia.
– Organ jednak znów wydaje podobne rozstrzygnięcie i spór ponownie trafiał do sądu. Skuteczność nowych przepisów będzie można ocenić dopiero w praktyce. Bardzo wiele zależy od tego, czy sądy będą chciały z nich korzystać – podkreśla Sroczyński.
Inną ważną zmianą jest wprowadzenie uprawnień autokontrolnych dla sądów pierwszej instancji, co ma przyspieszyć postępowanie. W praktyce WSA będą mogły uznać i naprawić błąd we własnym orzeczeniu. Jeśli WSA uzna skargę kasacyjną do naczelnego Sądu Administracyjnego za oczywiście uzasadnioną, sam będzie mógł orzec merytorycznie w tej sprawie, bez konieczności angażowania wyższej instancji. Nie będzie to zagrożenie dla zasady dwuinstancyjności, gdyż od orzeczenia wydanego w ramach autokontroli służyć będzie skarga kasacyjna do NSA.
Trudniej zaskarżyć interpretację
Nie wszystkie zmiany wprowadzone w ustawie są pozytywne dla obywateli. Osobom, które wystąpiły z wnioskiem o interpretację indywidualną i otrzymały niekorzystne rozstrzygnięcie, trudniej będzie zaskarżyć je do WSA. Zgodnie bowiem z dodanym art. 57a sąd administracyjny będzie związany zarzutami skargi na interpretację oraz powołaną podstawą prawną.
– Istnieje obawa, że część osób nie poradzi sobie z właściwym sformułowaniem zarzutów, zwłaszcza dotyczących naruszeń proceduralnych. W skargach kierowanych do WSA nie ma przymusu adwokacko-radcowskiego, jaki obowiązuje w skargach składanych do NSA. W efekcie osoby te nie uzyskają pozytywnego orzeczenia, nawet jeżeli ich stanowisko zasługiwałoby na uwzględnienie – mówi Michał Sroczyński.
Podstawa prawna: nowelizacja prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi , DzU z 14 maja 2015 r., poz. 658
Opinia dla „Rz"
Tomasz Rolewicz, doradca podatkowy, starszy menedżer w EY
Z punktu widzenia spraw podatkowych i około podatkowych nowelizacja PPSA oznacza bardziej efektywne procedowanie. Część spraw (skargi na postanowienia i na bezczynność oraz – w niektórych przypadkach także skargi kasacyjne) będzie rozpatrywana szybciej, bez kilkumiesięcznego oczekiwania. Skargi takie będą rozpatrywane na posiedzeniu przez trzech sędziów, ale bez udziału stron, dlatego kluczowe będzie zaprezentowanie kompletnej argumentacji już na etapie skargi. Daleko idącą zmianą jest możliwość merytorycznego orzekania przez sądy, co pozwoli na szybsze uzyskanie merytorycznego rozstrzygnięcia. Z drugiej strony istnieją wątpliwości co do zgodności z Konstytucją – czy takie kompetencje nadal mieszczą się w zakresie kontroli administracji publicznej, do której powołano sądy administracyjne.
