W ogłoszonej we wtorek opinii Organizacja Współpracy i Bezpieczeństwa w Europie potępia ustawę „kagańcową" jako zagrażającą niezależności sądownictwa. Zarzuca polskim władzom łamanie międzynarodowych standardów niezależności sędziowskiej, jak też brak konsultacji w przygotowaniu ustawy.
Opinię przygotowało Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE.
Czytaj też:
Gorsza ustawa kagańcowa czy próba odrzucenia wyroku TSUE?
„Chociaż każde państwo ma prawo reformować swój system wymiaru sprawiedliwości, to proces reformatorski nie powinien mieć na celu podkopywania niezależności sądownictwa" – tak zaczyna swoje wnioski zespół prawników tej organizacji.
Zauważają oni, że takie reformy powinny się odbywać z uwzględnieniem wystarczającej ilości czasu potrzebnego na ocenę ich skutków. I choć skrytykowano pośpiech legislacyjny w Sejmie, to doceniono plany Senatu co do szerszych konsultacji ustawy, także z ekspertami zagranicznymi.
Jednak oprócz ogólnych zaleceń i dyplomatycznych uprzejmości, autorzy raportu bez ogródek piętnują ograniczenia wolności sędziowskiej, szczególnie prawa do swobodnej wypowiedzi o systemie sądownictwa. Ich zdaniem przesądza to o nieważności całej ustawy.
OBWE formułuje dwanaście postulatów, w których domaga się zmiany lub usunięcia konkretnych przepisów ustawy dyscyplinującej. Przede wszystkim domaga się skreślenia regulacji zabraniającej sędziom kwestionowania kompetencji instytucji państwowych, w tym prawa do obsadzania stanowisk sędziowskich.
Autorzy raportu domagają się też usunięcia przepisów przewidujących odpowiedzialność dyscyplinarną sędziów za takie działania. Również nowa Izba Kontroli Nadzwyczajnej i spraw publicznych nie powinna mieć wyłącznej kompetencji w tych sprawach – stwierdza OBWE.
Raport dotyka też kwestii swobody wypowiedzi sędziów i ich działalności publicznej. Zwrócono uwagę na fakt, że trzeba zachować równowagę między swobodą wypowiedzi, a ich niezależności. W szczególności zauważono, że sędziowie powinni mieć prawo do udziału w debacie publicznej w sprawach dotyczących funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, jego reform a także w sprawach podziału władz. Sędziowie, którzy się publicznie wypowiadają w takich sprawach, nie powinni być karani dyscyplinarnie.
W opinii skrytykowano też uprawnienie dla prezydenta RP, by ten określał organizację Naczelnego Sądu Administracyjnego w drodze rozporządzenia. Uznano to za naruszenie zasady trójpodziału władz i zasugerowano usunięcie tego przepisu. OBWE przygotowało swoją opinię na prośbę Rzecznika Praw Obywatelskich. Dotyczy ona tzw. ustawy dyscyplinującej sędziów (zwanej też „kagańcową"), uchwalonej 20 grudnia 2019 r. Zmieniała ona prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawę o Sądzie Najwyższym oraz niektóre inne ustawy.
W środę ustawa będzie omawiana na plenarnym posiedzeniu Senatu.
