Oświadczenia majątkowe samorządowców do 30 kwietnia

Obowiązek składania oświadczeń majątkowych przez osoby pełniące funkcje publiczne w samorządach, to rozwiązanie antykorupcyjne. Ma ono służyć zapewnieniu, że działania tych osób będą zgodne z prawem i interesem publicznym, a nie ich interesem prywatnym.

W przypadku samorządowców obowiązek składania oświadczeń majątkowych wynika z przepisów ustaw ustrojowych: ustawy o samorządzie gminnym (dalej usg), ustawy o samorządzie powiatowym (dalej usp) i ustawy o samorządzie województwa (dalej usw). Ponieważ przepisy regulujące kwestie składania oświadczeń majątkowych zostały w samorządowych ustawach ustrojowych uregulowane tak samo, w dalszej części tekstu odwoływać się będę wyłącznie do ustawy o samorządzie gminnym.

Obowiązek złożenia oświadczenia majątkowego do 30 kwietnia wszyscy zobowiązani powinni wykonać bez wezwania. Dopiero po upływie tego terminu podmiot odbierający oświadczenie wzywa zobowiązanego do jego złożenia i wyznacza mu termin na dopełnienie tego obowiązku. Gdy i ten upłynie bezskutecznie, przychodzi czas na sankcje. Gdy wójt albo radny pomimo wezwania i upływu wyznaczonego terminu dodatkowego nie złoży oświadczenia majątkowego, to z mocy prawa ich mandat wygasa. Fakt ten wymaga potwierdzenia stosowną uchwałą rady.

Nieruchomości, samochód, zegarek

Oświadczenie majątkowe dotyczy majątku odrębnego oraz majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową (znaczenie tych pojęć określa Kodeks rodzinny i opiekuńczy). Samorządowe ustawy ustrojowe nie wyjaśniają jednak, czy chodzi o wspólność ustawową czy umowną. A skoro tak, to przyjąć należy, że chodzi o obie te wspólności.

Natomiast art. 24h ust. 1 usg wskazuje, jakie informacje w oświadczeniu majątkowym należy zamieścić. Są do przede wszystkim dane dotyczące posiadanych zasobów pieniężnych, nieruchomości, udziałów i akcji w spółkach handlowych. Ujawnić trzeba też informacje o nabyciu od Skarbu Państwa lub innej państwowej osoby prawnej, jednostek samorządu terytorialnego, ich związków lub od komunalnej osoby prawnej mienia, które podlegało zbyciu w drodze przetargu. Trzeba też podać dane o prowadzeniu działalności gospodarczej oraz dotyczące zajmowania stanowisk w spółkach handlowych.

Na tym jednak nie koniec. Do oświadczenia majątkowego wpisać także należy:

- informacje o dochodach osiąganych z tytułu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej lub zajęć, z podaniem kwot uzyskiwanych z każdego tytułu;

- mieniu ruchomym o wartości powyżej 10 tys. złotych;

- zobowiązaniach pieniężnych o wartości powyżej 10 tys. złotych, w tym zaciągniętych kredytach i pożyczkach oraz warunkach, na jakich zostały udzielone.

Natomiast do oświadczenia majątkowego nie trzeba wpisywać informacji o środkach zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych oraz składkach zewidencjonowanych na subkoncie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

– Podstawą prawną składania oświadczeń majątkowych są ustawy ustrojowe [red. powołane wyżej]. Wszystkie zawierają zamknięty katalog informacji, które w oświadczeniu majątkowym powinny się znaleźć. Środki zgromadzone w OFE czy na subkontach ZUS nie zostały w nim uwzględnione. Wniosek może być tylko jeden: informacji takich w oświadczeniu się nie zamieszcza – mówi Grzegorz Kubalski, ekspert Związku Powiatów Polskich.

Również w ocenie Stefana Płażka z Uniwersytetu Jagiellońskiego wójt nie musi się chwalić tym, co zgromadził w ZUS czy OFE.

– Co do zasady wszelkie informacje dotyczące osób fizycznych są poufne. To wynika zarówno z konstytucji, jak i z ustaw – mówi dr Płażek. A to oznacza, że każde ujawnienie tych informacji musi mieć zatem uzasadnienie w ustawowym przepisie szczególnym.

– Przepisu uzasadniającego ujawnienie tego, co samorządowcy zgromadzili w ZUS czy OFE, nie ma, dlatego jestem przeciwko żądaniu podawania w oświadczeniach majątkowych tych informacji. Ponadto w oświadczeniach podawana jest informacja o osiągniętych w ciągu roku dochodach brutto, a środki zgromadzone w OFE czy składki na ZUS są pochodnymi zarobków. Tym bardziej nie widzę potrzeby dodatkowego ich ujawniania – przekonuje Stefan Płażek.

Wartość szacujemy sami

O ile przepisy samorządowych ustaw ustrojowych nakazują w oświadczeniu majątkowym podać jedynie informację o „posiadanych nieruchomościach", o tyle przepisy rozporządzeniu prezesa Rady Ministrów z 26 lutego 2003 r. w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego gminy, wójta, zastępcy wójta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu wójta (DzU z 2003 r. nr 34, poz. 282) nakazują w oświadczeniu wymienić osobno: dom, mieszkanie, gospodarstwo rolne i inne nieruchomości, w każdym przypadku z podaniem powierzchni i wartości, a także tytułu prawnego.

Takim tytułem prawnym do nieruchomości może być własność, użytkowanie wieczyste, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, czy prawo najmu mieszkania należącego do Towarzystwa Budownictwa Społecznego. Natomiast w przypadku gospodarstwa rolnego ujawnieniu w oświadczeniu podlegają takie prawa jak własność, użytkowanie wieczyste, posiadanie samoistne, użytkowanie, zarząd oraz dzierżawa.

– Powierzchnię określaną w metrach kwadratowych można podać np. na podstawie aktu notarialnego potwierdzającego własność czy przydział lokalu mieszkalnego. Z uwagi na to, że w przepisach nie wskazano, czy chodzi o powierzchnię mieszkalną, czy też całkowitą, informację o powierzchni domu czy mieszkania należy dookreślić we własnym zakresie – wyjaśnia Anna Wierzbica, z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Powierzchnię gospodarstwa rolnego podaje się co do zasady w hektarach.

Natomiast wartość nieruchomości należy oszacować samodzielnie, stosując dowolne metody. Potwierdza to wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach (oddział zamiejscowy w Rybniku), który zapadł 5 listopada 2015 r. (sygn. V .2 Ka 136/15). W orzeczeniu tym sąd podkreślił, że ustawodawca w żadnym miejscu ustawy o samorządzie gminnym [ani też w pozostałych samorządowych ustawach ustrojowych – autor] nie instruuje, w jaki sposób wartość nieruchomości oszacować.

Według sądu pojęcie wartości wprowadza dopiero rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z 26 lutego 2003 r. i już w tym kontekście budzi wątpliwość konieczność podawania wartości nieruchomości w oświadczeniu majątkowym. A przy braku jakichkolwiek kryteriów wskazujących, o jaką wartość chodzi – czynienie zarzutu podania nieprawdy co do wartości nieruchomości jest nieuzasadnione – wskazywał.

Podpisz i dołącz PIT

Oświadczenie majątkowe składa się w dwóch egzemplarzach. Komu – to rozstrzygają przepisy ustaw ustrojowych. Przykładowo radni swoje oświadczenie oddają przewodniczącemu rady (sejmiku), a przewodniczący rady (sejmiku) oraz np. wójt, czy starosta (marszałek) przekazują swoje oświadczenie wojewodzie. Natomiast pozostałe osoby zobowiązane do złożenia oświadczenia majątkowego przekazują je odpowiednio wójtowi (staroście, marszałkowi).

Do oświadczenia majątkowego dołączyć należy także kopię PIT z ewentualną korektą. – Z przepisów nie wynika natomiast, aby składający oświadczenie musiał doń dołączyć kopię PIT małżonka. Obowiązku takiego nie da się również wywieść z art. 24h ust. 7 usg, w którym mówi się o analizie PIT małżonka osoby składającej oświadczenie, gdyż przepis ten moim zdaniem dotyczy sytuacji, w której urząd skarbowy jest skądinąd w posiadaniu tego PIT – tłumaczy dr hab. Andrzej Szewc, profesor Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach.

Natomiast wymóg składania oświadczeń majątkowych w dwóch egzemplarzach można wytłumaczyć tym, że osoby, którym oświadczenie majątkowe złożono, przekazują jeden egzemplarz urzędowi skarbowemu właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania osoby je składającej.

Warto też zadbać o to, aby obydwa składane egzemplarze oświadczenia majątkowego były tej samej treści. I oczywiście nie należy zapomnieć o ich podpisaniu.

Oświadczenia majątkowe przechowuje się przez sześć lat. A złożone podlegają opublikowaniu w Biuletynie Informacji Publicznej. Jak bowiem wynika z przepisów (np. art. 24i ust. 1 usg) informacje zawarte w oświadczeniu majątkowym są jawne, z wyłączeniem informacji o adresie zamieszkania składającego oświadczenie oraz o miejscu położenia nieruchomości.

podstawa prawna: art. 24h–24l ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 4 kwietnia 2016 r., poz. 446)

podstawa prawna: art. 27c–27g ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn. DzU z 15 września 2015 r., poz. 1392 ze zm).

podstawa prawna: art. 25c–25g ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn. DzU z 22 września 2015 r., poz. 1445 ze zm.)

Kto musi złożyć oświadczenie

Oświadczenie majątkowe za rok 2015 do 30 kwietnia 2016 r. składają:

- radny (gminy, powiatu, województwa);

- wójt (burmistrz, prezydent miasta), zastępca wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosta, marszałek województwa, członkowie zarządu powiatu (województwa);

- skarbnik, sekretarz (gminy, powiatu, województwa);