Nietoperze stanowią bardzo poważne zagrożenie epidemiologiczne, ale są też potencjalnym źródłem informacji na temat poszukiwanych leków na niektóre choroby zakaźne. Ich unikalny system immunologiczny doskonale radzi sobie z unieszkodliwieniem noszonych wirusów. Teraz naukowcy muszą rozszyfrować zagadkę ich wyjątkowej odporności.
Prawdopodobnym czynnikiem zoonotycznym (przenoszenia wirusa od zwierząt na ludzi) było spożywanie zarażonego mięsa bądź hodowla zarażonych zwierząt.
Podejrzenie budzi fakt, że strefą zero epidemii z Wuhan jest dzielnica, w której jest wiele targowisk, na których można było kupić mięso różnych gatunków zwierząt.
Stąd też naukowcy, poszukując zwierzęcego źródła choroby, mogą znaleźć sposób jej leczenia. W przypadku koronawirusa 2019-nCoV uwagę zwraca odporność na ten rodzaj zarazków nietoperzy podkowcowatych, które najczęściej występują w mieście Wuhan i całej chińskiej prowincji Hubei. Są to małe, zaledwie 30-gramowe ssaki z rodziny nietoperzy Chiroptera.
Koronawirus 2019-nCoV nie jest pierwszym szczepem wirusowym przenoszonym przez nietoperze. Epidemie SARS i MERS były także spowodowane przez koronawirusy przenoszone na ludzi od nietoperzy, podobnie jak pomór świń.
Nietoperze są jedynymi latającymi ssakami. Pełnią wiele pożytecznych funkcji: pożerają owady przenoszące choroby i są niezbędne w zapylaniu wielu owoców, takich jak banany, awokado i mango. Są również niezwykle zróżnicowaną, drugą co do wielkości grupą ssaków. 17 rodzin i około 1400 gatunków nietoperzy stanowi niemal jedną czwartą wszystkich ssaków na naszej planecie.
Dotychczas opisano ok. 1100 gatunków należących do dwóch podrzędów: Megachiroptera i Microchiroptera. Pierwsze nietoperze są owocożerne i choć wydają się być nieszkodliwe dla ludzi i zwierząt, są w rzeczywistości pod względem epidemiologicznym bronią masowego rażenia, która może „eksplodować" w każdej chwili.
Zadziwiająca odporność
Dla mikrobiologii nietoperze są prawdziwą skarbnicą wiedzy o wirusach. Organizm jednego nietoperza może być schronieniem dla wielu różnych wirusów. Jednocześnie one same, mimo zarażenia, nie wykazują żadnych oznak choroby. Są naturalnym rezerwuarem wirusów: Marburga, żółtej febry, Kren Canyon czy Mount Elgon, które spowodowały wybuch ludzkich epidemii w Afryce, Malezji, Bangladeszu i Australii. Nietoperze uważa się także za naturalnych nosicieli i rozsiewców wirusa Ebola. Są też najczęstszymi nosicielami wirusa wścieklizny, ale w tym przypadku same stają się jego ofiarami.
Najbardziej zdumiewa jednak fakt, że nietoperze są odporne na niemal wszystkie choroby, których są transmiterami na inne gatunki. Wirusy śmiertelne, które szybko zabijają inne gatunki, powodują u nich jedynie bezobjawowe, nieszkodliwe zakażenia.
W ostatnim czasie uwaga opinii publicznej na świecie jest skoncentrowana na rozprzestrzenianiu się koronawirusa 2019-nCoV. Tymczasem nietoperze mogą spowodować epidemię o nieporównywalnie większych skutkach.
Chodzi o szczególnie ciężkie zapalenie mózgu spowodowane infekcją groźnego paramyksowirusa Nipah. Okres inkubacji choroby wynosi od pięciu dni do dwóch tygodni. Pod koniec tego okresu pojawiają się objawy zaburzeń świadomości i nadmiernej senności. Po kolejnych 24–48 godzinach chory zapada w śpiączkę, której towarzyszą najczęściej silne zaburzenia oddychania. Prawie połowa chorych umiera.
W przypadku laboratoryjnego potwierdzenia infekcji wirusem Nipah, wspartego wynikami tomografii komputerowej mózgu, może być zastosowane jedynie leczenie objawowe w warunkach szpitalnych – podobnie jak przy o wiele mniej groźnej chorobie wywołanej koronawirusem z Wuhan. W przypadku obu tych chorób nie ma jeszcze szczepionek ani leku o potwierdzonej skuteczności.
Choroba Nipah, nawet jeżeli zostanie wyleczona, pozostawia ogromne spustoszenie w organizmie człowieka. Niemal zawsze prowadzi do poważnych i przewlekłych powikłań, które chociaż bywają utajnione, wymagają przez długie lata kontroli lekarskiej.
Jedyną metodą na zabezpieczenie się przed zarażeniem się wirusem Nipah jest unikanie kontaktu z nietoperzami lub ze wszelkimi ich odchodami i wydzielinami. Należy uważać na spożywanie owoców i mięsa zwierząt hodowlanych z Azji Południowo-Wschodniej, które mogły być zainfekowane.
