Nie da się również skutecznie walczyć z jego społecznymi i gospodarczymi konsekwencjami, bez zgodnej współpracy rządu, samorządów, biznesu i środowisk naukowych. Zwłaszcza trud stworzenia skutecznej i długofalowej strategii walki ze skutkami kryzysu gospodarczego, a długofalowej oznacza tu wieloletniej a nie 24 miesięcznej jak się czasami słyszy, wymagać będzie przemyślanej, wypracowanej i konsekwentnej współpracy biznesu, wszystkich szczebli administracji i zaplecza eksperckiego. Przygotowanie takiego dokumentu będzie wiązało się bowiem nie tylko z aktualizacją istniejących przepisów ale również ze stworzeniem nowych i skutecznych mechanizmów stymulujących gospodarkę.
Polska gospodarka znajduje się w głębokim kryzysie co potwierdzają nie tylko codzienne doświadczenia wielu przedsiębiorców ale i twarde dane ekonomiczne. Jak wynika z danych Eurostatu polski PKB spadł w drugim kwartale do 120 mld euro (540,3 mld zł) z 136 mld euro w kwartale pierwszym i 132 mld euro w drugim kwartale 2019 roku. To największy spadek od czasów komunizmu w Polsce. Wcześniej gospodarka kurczyła się w szybszym tempie w 1981 roku.
Druga fala epidemii niesie zagrożenie ponownego – przynajmniej dla niektórych branż lockdownu – a ten wedle prognoz OECD, może powodować każdego miesiąca ubytek rocznego wzrostu PKB o 2 %. A przecież są sektory, takie jak turystyka i hotelarstwo, transport, branża eventowa, które doświadczają znacznie głębszego spadku, sięgającego nawet 70 -90 proc.
Według analiz przeprowadzonych przez analityków banku Pekao, sprzedaż detaliczna w Polsce była w lipcu mniej więcej o 2% niższa niż byłaby w hipotetycznym świecie bez pandemii. W przypadku zaś produkcji przemysłowej odchylenie od trendu sprzed pandemii wynosi o 9 % mniej.
Wprawdzie na razie nie zanotowano masowych bankructw co zawdzięczamy aktywności polskich przedsiębiorców, cięciu kosztów i wspierającym programom rządowym oraz zrozumieniu ze strony władz samorządów lokalnych ale w najbliższej przyszłości płynność finansowa przedsiębiorstw będzie zagrożona. To z kolei sprawi że kryzys o wiele ostrzej przeniesie się na instytucje finansowe. Od początku roku spadają notowania giełdowe banków. Akcje największego pod względem aktywów, amerykańskiego banku JPMorgan Chase straciły 30 proc., akcje największego banku europejskiego HSBC blisko 50 proc., największego banku w Unii Europejskiej BNP Paribas o 35 proc., a największego, polskiego banku PKO BP o 36 proc. Rynek spodziewa się kryzysu bankowego, który może nastąpić, gdy skończą się pieniądze przekazywane z budżetów do zadłużonych w bankach firm.
Kłopoty gospodarcze a co za tym idzie i społeczne przekładają się wprost na sytuację jednostek samorządu lokalnego. Trudna sytuacja JST wynika z grubsza z trzech nakładających się na siebie problemów.
Po pierwsze, muszą się one liczyć ze znacznym uszczupleniem przychodów w wyniku pogarszającej się sytuacji działających na ich terenie podatników. Związek Powiatów Polskich opublikował raport „Sytuacja finansowa powiatów i miast na prawach powiatu w związku z COVID-19 na przykładzie wpływów z PIT3". Wynika z niego, że kwota spadku wpływów z podatku PIT w I półroczu roku 2020 w stosunku do I półrocza roku 2019 dla wszystkich powiatów ziemskich i miast na prawach powiatu wyniosła ponad 1 mld zł, czyli ponad 7,37 proc.
Po drugie musza się liczyć ze wzrostem wydatków własnych chociażby w zakresie służby zdrowia, dezynfekcji czy komunikacji miejskiej, ale też w sferze pomocy społecznej oraz tych pojawiających się w następstwie regulacji na szczeblu rządowym związanym z walka z epidemią COVID-19. Z przygotowanego przez BGK „Badania sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w Polsce w świetle COVID-19" wynika że według deklaracji samorządów wydatki już poniesione i planowane na przyszłość, w związku z przeciwdziałaniem skutkom pandemii COVID-19, mogą stanowić 1% do 2% wydatków bieżących, choć odsetki te są znacznie wyższe w województwach i w powiatach. W skali kraju kwota ta może sięgać 3 –4 mld PLN.
Po trzecie nieunikniony kryzys na rynku pracy i prognozowany wzrost bezrobocia a co za tym idzie jego skutki społeczne i gospodarcze. Pierwsza fala kryzysu przyczyniła się do pierwszych zwolnień grupowych w firmach. W wielu przypadkach zadziałał jednak efekt tarcz antykryzysowych i przedsiębiorcy i pracownicy decydowali się na obcięcie pensji o 20 proc. pod warunkiem zachowania miejsc pracy. W październiku i listopadzie półroczny okres obniżki wynagrodzeń wygasa. PKO BP szacuje, że na koniec roku stopa bezrobocia wzrośnie do 7,4 %.
Najbardziej jednak kłopoty na rynku pracy odczują młodzi. W Polsce rocznie niemal 400 tys. osób wchodzi na rynek pracy. Tegoroczni absolwenci szkół wyższych i średnich mają mniejsze szanse od swoich poprzedników, znalezienia adekwatnej do swojego wykształcenia i umiejętności pracy na dotkniętym kryzysem rynku. Już dziś widać że młodzi ludzie wchodzący na rynek pracy w 2020 i w 2021 roku będą dłużej wykonywać gorzej płatne prace i więcej czasu zabierze im uzyskanie awansu. Co za tym idzie później wezmą kredyt na mieszkanie i być może później zdecydują się na dzieci.
Nie bez znaczenie jest również fakt, że w przedstawionej właśnie przez Rząd propozycji nowelizacji budżetu na rok 2020. nie zaproponowano wzrostu subwencji dla samorządów. Oznacza to, iż zapaść finansowa jednostek samorządu terytorialnego (JST) staje się coraz bardziej realna, a standard usług społecznych zostanie obniżony
Dyskusja nad tymi problemami a także idea utworzenia platformy wymiany doświadczeń i współpracy w postaci Think Tanku Samorządowego jest głównym celem zainicjowanego Przez Izbę Przemysłowo-Handlową w Krakowie i Miasto Kraków, „Krakowskiego Spotkania Samorządów Gospodarczych i Lokalnych".
Biorą w nim udział przedstawiciele zarówno dużych miast (między innymi Warszawa, Wrocław, Opole, Gdynia, Kielce, Kraków) jak i mniejszych samorządów aktywnie działających w dobie kryzysu (miedzy innymi Chrzanów, Krzeszowice, Niepołomice, Dobczyce, Kalwaria Zebrzydowska, Myślenice, Babice) oraz ogólnopolskie i lokalne samorządy gospodarcze oraz organizacje pracodawców i otoczenia biznesu (Krajowa Izba Gospodarcza, Konfederacja Lewiatan, BCC, ABSL, Pracodawcy RP, Związek Rzemiosła Polskiego, Związek Banków Polskich, Federacja Przedsiębiorców Polskich, Polska Rada Biznesu, ASPIRE, Krakowska Kongregacja Kupiecka, Krakowska Izba Turystyki, American Chamber of Commerce in Poland, Polsko-Ukraińska Izba Gospodarcza, Polsko-Niemiecka Izba Gospodarcza, Francusko-Polska Izba Gospodarcza).
W trakcie spotkania przedstawiony zostanie po raz publicznie „Raport Samorządowy - Pomiędzy nadzwyczajnymi zadaniami a ograniczonymi możliwościami – samorząd terytorialny w czasie pandemii" przygotowany przez zespół ekspercki Open Eyes Economy Summit: Marcin Bazylak - Prezydent Dąbrowy Górniczej, prof. dr hab. Paweł Churski – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Agnieszka Dawydzik – Związek Miast Polskich, dr Rafał Dutkiewicz – b. prezydent Wrocławia, Joanna Erbel – Laboratorium Rynku Najmu, prof. dr hab. Jerzy Hausner – Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Adam Korta – starosta bocheński, Grzegorz Kubalski – Związek Powiatów Polskich, dr Michał Kudłacz – Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, prof. UWr dr hab. Andrzej Łoś – Uniwersytet Wrocławski, prof. dr hab. Krzysztof Szałucki – Uniwersytet Gdański, Benedykt Węgrzyn – Wójt Gminy Dobra, dr Michał Wolański – Szkoła Główna Handlowa, prof. UEK dr hab. Igor Zachariasz – Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Kolejnym wprowadzającym do dyskusji materiałem będzie wystąpienie Piotra Soroczyńskiego – Głównego Ekonomisty Krajowej Izby Gospodarczej na temat aktualnego stanu gospodarki i perspektyw współpracy pomiędzy samorządem gospodarczym i lokalnym.
Spotkanie zakończy się dyskusją, która pozwoli wyznaczyć obszary pracy dla grup roboczych, które przy pomocy ekspertów opracują konkretne propozycje rozwiązań dla problemów zidentyfikowanych w trakcie Spotkania. Rozwiązania te koncentrować się będą w następujących obszarach :
1. Jak usprawnić współpracę pomiędzy biznesem a JST w obecnej rzeczywistości prawnej
2. Jakie nowelizacje i poprawki należy zaproponować do Tarcz Antykryzysowych
3. Założenia długofalowej strategii przezwyciężania kryzysu.
Think Tank Samorządowy spotykać się będzie w Krakowie co roku, praca grup roboczych będzie stała.
Komentarz Zastępcy Prezydenta Miasta Krakowa Jerzego Muzyka.
Ulgi, odroczenia płatności, renegocjacje umów, interaktywne mapy, punkty doradztwa - nie czekając na odgórne wytyczne, Kraków szybko zareagował na pandemiczny kryzys, oferując szerokie wsparcie dla lokalnych firm i przedsiębiorców odczuwających jego skutki.
Światowa pandemia uderzyła bowiem mocno w wiele istotnych dla miasta gałęzi gospodarki, na czele z turystyką i powiązanymi z nią branżami. Dlatego we wspomnianym pakiecie wsparcia podkreślone zostały w szczególny sposób projekty i inicjatywy skierowane dla hotelarzy czy restauratorów, dla których brak gości oznacza brak możliwości realizacji jakichkolwiek przychodów.
Wielkie zmiany nastały także w sektorze spotkań, który przeniósł się początkowo w sferę wirtualną, generując jednak nową formułę swojej działalności w postaci eventów hybrydowych. Z podobnymi problemami – braku lub znacznego zmniejszenia korzystających - mierzy się sektor szeroko pojętej kultury.
Jednak skala wsparcia ze strony samorządów lokalnych nie może się równać z wartością pakietów pomocowych państw, którą MFW obliczył na 11 bilionów dolarów, czyli niemal 20 razy więcej niż PKB naszego kraju w 2019 r. W perspektywie długofalowej trudno jednak mówić o permanentnie obowiązujących tarczach antykryzysowych, bo jak już dawno odkryto rząd ani samorząd nie mają własnych pieniędzy – budżet, którym dysponują to wpływy z podatków i innych opłat.
Na tym przykładzie wyłania się istota walki ze skutkami społeczno-gospodarczymi pandemii, szczególnie na najbliższe kilkanaście miesięcy, którą staje się ożywienie popytu i stworzenie takich warunków, by firmy odzyskały pewność, która w rozwijaniu biznesu jest nieodzowna. To jednak, w perspektywie wzrostu liczby zakażonych, braku szczepionki i wprowadzanych w związku z tym ograniczeń, jest zadaniem, w realizację którego muszą się włączyć wszyscy. Dlatego potrzebne jest połączenie krótkoterminowych rozwiązań pomocowych ze stymulowaniem rozwoju przez wielkie projekty infrastrukturalne.
Teraz jest właśnie czas na podjęcie zdecydowanych, ale i przemyślanych kroków, zgodnie ze znaną prawdą, że nawet potężny kryzys jest okazją do zmian na lepsze, okazją do wprowadzania innowacji. Jak pokazuje historia, świat, miasta w końcu wychodzą z różnego rodzaju sytuacji bez wyjścia - epidemia cholery wymusiła inwestycje w systemy kanalizacji w Europie, w podobnych warunkach powstawał słynny Central Park w Nowym Jorku.
Kraków nie czeka więc na to co przyniesie przyszłość, Kraków aktywnie ją tworzy, opracowując z ekspertami konkretny, ścisły plan nie tylko w zakresie poradzenia sobie z negatywnymi skutkami koronawirusa, ale przede wszystkim zestaw działań, które rozwiną przed miastami i ich mieszkańcami nowe horyzonty i obszary rozwoju. Wspólne – publiczno-prywatne - wypracowanie systemu walki z koronakryzysem, to cel, który przyświeca idei utworzenia Think Tanku Samorządowego.
