Rz: Jutro 30. rocznica zamordowania księdza Jerzego Popiełuszki. Jak wyglądała walka władz PRL z Kościołem w czasach stanu wojennego?

Jan Żaryn:

Beneficjentami 16 miesięcy jawnego i legalnego funkcjonowania NSZZ „Solidarność" byli między innymi polscy katolicy i Kościół. Reaktywowano wtedy Komisję Wspólną Rządu i Episkopatu, udało się wymusić różnego rodzaju ulgi i prawa na rzecz katolików – obecność krzyża w miejscach publicznych, w szpitalach i szkołach. Świeccy otrzymali możliwość tworzenia  nowych Klubów Inteligencji Katolickiej.

Ale to wszystko skończyło się 13 grudnia 1981 roku...

Reżim Jaruzelskiego nie był w pierwszym okresie stanu wojennego zainteresowany wzmacnianiem wrogości do Kościoła. Biskupi, z prymasem Glempem na czele, byli potrzebni reżimowi do łagodzenia napięć społecznych.

Kiedy to się zmieniło?

W 1982 roku. Władze dały do zrozumienia, że jeśli Kościół nie będzie bardziej spolegliwy wobec władz, Jan Paweł II nie przyjedzie do Polski.

Na kiedy przypada główny okres nacisku propagandowego?

Na lata po stanie wojennym. Wykorzystywano przede wszystkim rzecznika rządu Jerzego Urbana i jego biuro prasowe. Początek ostrego nacisku propagandowego na Kościół to rok 1983, druga pielgrzymka Jana Pawła II.

Jak wyglądał ten nacisk?

W gazetach pojawiały się artykuły skierowane przeciwko ludziom Kościoła, przeciwko ks. Henrykowi Jankowskiemu czy ks. Jerzemu Popiełuszce. Organizowano prowokacje, ostentacyjnie zdejmowano krzyże w szkołach, czego efektem były demonstracje obrońców krzyża. Pracownicy odpowiednich wydziałów KC PZPR otrzymali od Jaruzelskiego polecenie stworzenia koncepcji „wyzwalania społeczeństwa od religianctwa".