Pomoc prawna w postępowaniu karnym może polegać na: wyznaczeniu obrońcy (pełnomocnika) z urzędu lub zwolnieniu z kosztów sądowych.
Jeśli jesteś oskarżony i chcesz, żeby profesjonalny pełnomocnik reprezentował cię przed sądem, a nie stać cię, by zapłacić za jego usługi, możesz wystąpić z wnioskiem o wyznaczenie obrońcy z urzędu. Wniosek trzeba napisać do prezesa sądu (składasz go w biurze podawczym sądu lub przesyłasz pocztą pod jego adres). To on zdecyduje, czy spełniasz warunki do otrzymania darmowej pomocy. Jeśli stwierdzi, że nie – nie masz już szansy na odwołanie. We wniosku musisz wykazać, że nie jesteś w stanie ponieść kosztów wynagrodzenia obrońcy bez szkody dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny (bo np. zabraknie ci na podstawowe rachunki). Najlepiej udowodnić to załączonymi do wniosku rachunkami czy dokumentami – zaświadczeniem o zarobkach, o stanie rodzinnym i majątkowym, z rejonowego urzędu pracy, formularzem podatkowym. Jeśli skłamiesz albo przedstawisz lewe dokumenty, sąd może pozbawić cię pełnomocnika.
[wyimek]Adwokat z urzędu musi działać w procesie tylko na korzyść klienta[/wyimek]
Jeśli jesteś podejrzany i twoją sprawę prowadzi dopiero policja lub prokuratura, też masz prawo do obrońcy z urzędu. Wniosek piszesz do prezesa sądu, ale składasz go za pośrednictwem prokuratury. Jeśli zostanie rozpatrzony pozytywnie, dostajesz pomoc – darmową do zakończenia sprawy. Wygrasz, nic nie zapłacisz; przegrasz – pokryjesz wszystkie koszty. Adwokat z urzędu, który nie może być na rozprawie, musi przysłać zastępstwo (tzw. substytuta).
Kolejna szansa na tańszy proces karny to zwolnienie z kosztów sądowych (opłaty na rzecz Skarbu Państwa i wydatki przez niego poniesione). Sąd może z nich zwolnić w całości lub części. I to zarówno każdą osobę składającą pismo procesowe do sądu (np. oskarżyciela posiłkowego), jak i stronę postępowania.
