Rada gminy chce przeprowadzić konsultacje społeczne w sprawie ważnej dla gminy. Czy, aby zapewnić, że wezmą w nich udział tylko osoby będące w stanie miarodajnie wypowiedzieć się co do przedmiotu konsultacji, może zastrzec np., że warunkiem udziału w konsultacjach jest ukończenie 15 lat?
Nie.
Zgodnie z art. 5a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej u.s.g.) w wypadkach przewidzianych ustawą oraz w innych sprawach ważnych dla gminy można przeprowadzać na jej terytorium konsultacje z mieszkańcami gminy. Zasady i tryb przeprowadzania konsultacji określa uchwała rady gminy (art. 5a ust. 2 u.s.g.). Od następnej kadencji będą miały także zastosowanie nowe regulacje dotyczące budżetu obywatelskiego, stanowiącego szczególną formę konsultacji społecznych (por. art. 5a ust. 3-7 u.s.g.). Podkreśla się, że to gmina decyduje w jakich ważnych dla niej sprawach przeprowadzi konsultacje. Konsultacje mają charakter opiniodawczy i nie kreują prawa. Ich wyniki nie wiążą organów gminy. Konsultacje powinny być zorganizowane z uwzględnieniem specyfiki warunków lokalnych (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 grudnia 2017 r., sygn. II OSK 564/17, LEX nr 2441376). Rada gminy może podjąć jedną uchwałę, na podstawie której będą przeprowadzane wszystkie konsultacje z mieszkańcami. Dopuszczalna jest także uchwała określająca zasady i tryb wspólnie dla wszystkich konsultacji, z uzupełnianiem tej uchwały dodatkowymi uchwałami odnoszącymi się do konkretnych konsultacji. Można również określać zasady i tryb każdych konsultacji odrębną uchwałą. Rada powinna ustalić m.in.: kto inicjuje konsultacje, sposób i formę konsultacji, czas i miejsce ich przeprowadzenia, reguły ustalania wyników oraz sposób przekazania tych wyników do wiadomości społeczności lokalnej. Podnosi się, że uchwały stanowione na podstawie art. 5a ust. 2 u.s.g. powinny być kwalifikowane jako akty prawa miejscowego (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z 13 kwietnia 2017 r., sygn. II SA/Ke 38/17, LEX nr 2289689).
Podkreśla się także, że rada gminy nie może ustalać kategorii podmiotów uprawnionych do udziału w konsultacjach. Zgodnie z art. 5a ust. 1-2 u.s.g. uprawnionymi do udziału w konsultacjach są mieszkańcy gminy, bez żadnych ograniczeń. W myśl art. 1 ust. 1 u.s.g. mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową. Przepisy u.s.g. nie definiują pojęcia mieszkańca, w związku z czym trzeba sięgnąć w tym zakresie do regulacji kodeksu cywilnego (dalej k.c.). Zgodnie z art. 25 k.c. miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której ta osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu.
Każda osoba, która spełnia ten wymóg, jest więc mieszkańcem gminy i zgodnie z art. 5a ust. 1 u.s.g. ma prawo brać udział w konsultacjach. Mieszkańcem jest także np. osoba nieposiadająca pełnej zdolności do czynności prawnych czy pozbawiona praw publicznych. W wyroku WSA w Poznaniu z 18 kwietnia 2018 r. (sygn. IV SA/Po 176/18, LEX nr 2497094) stwierdzono, że ograniczenie kręgu osób uprawnionych do wzięcia udziału w konsultacjach społecznych do mieszkańców gminy, którzy ukończyli 16 lat, jest istotnym naruszeniem prawa.
—Anna Puszkarska, radca prawny
podstawa prawna: art. 1 ust. 1, art. 5a ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 994 ze zm.)
podstawa prawna: art. 1 pkt 1, art. 15 ustawy z 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 130 ze zm.)
podstawa prawna: art. 25 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.)
To już IV edycja kongresu dla liderów świata finansów
