Maciej Bobrowicz: Mediacja to nie hobby, to realna instytucja

Mediacja jest tańszym sposobem radzenia sobie ze sporami, więc zwiększa dostęp do sprawiedliwości - uważa Maciej Bobrowicz.

Aktualizacja: 04.04.2015 16:55 Publikacja: 04.04.2015 16:00

Maciej Bobrowicz: Mediacja to nie hobby, to realna instytucja

Foto: Fotorzepa/Jakub Ostałowski

Mediacja postrzegana była przez niektórych jako nieszkodliwe hobby czy też mało znacząca i niezbyt prestiżowa działalność prowadzona w cieniu wymiaru sprawiedliwości, ale niebędąca jego integralną częścią. Dziś przyjmuje się, że jest jednym ze sposobów dostępu do wymiaru sprawiedliwości – a ten jest uznawany w Unii Europejskiej za prawo podstawowe. Gwarantuje to art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Jeszcze niedawno koncepcja dostępu do wymiaru sprawiedliwości była ograniczona i składała się wyłącznie z prawa dostępu do sądów. To podejście wykluczało włączenie do niego alternatywnego rozwiązywania sporów (ADR) – czyli mediacji. Zapewne z tego względu, iż metody ADR są zwane metodami pozasądowymi.

To historyczne podejście nadal wywiera wpływ na debaty publiczne: przeciwnicy włączenia mediacji do szeroko rozumianego wymiaru sprawiedliwości używają argumentu, że przeszkadza ona stronom w dostępie do niego. Tak jednak nie jest.

FRA – European Union Agency for Fundamental Rights – Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej – jednoznacznie stwierdza, że „zgodnie z międzynarodowymi i europejskimi przepisami dotyczącymi praw człowieka w przypadku naruszenia praw jakiejkolwiek osoby państwa członkowskie UE mają obowiązek zagwarantowania jej prawa do wystąpienia na drogę sądową lub skorzystania z alternatywnego sposobu rozstrzygania sporów, a także prawa do skutecznego środka prawnego. Jest to prawo dostępu do wymiaru sprawiedliwości". Alternatywny sposób rozwiązywania sporów, czyli mediacja, jest więc wyraźnie zdefiniowany jako sposób „dostępu do wymiaru sprawiedliwości".

Punkt 5 preambuły do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/52/WE z 21 maja 2008 r. w sprawie niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych stanowi, że zagwarantowanie lepszego dostępu do wymiaru sprawiedliwości, jednego z celów polityki UE w zakresie ustanowienia przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, powinno obejmować także dostęp do sądowych oraz pozasądowych metod rozwiązywania sporów. Podkreślmy jeszcze raz: dyrektywa jasno stwierdza, że mediacja jest sposobem „dostępu do wymiaru sprawiedliwości". Europejski Trybunał Praw Człowieka, orzekając w tego rodzaju sprawach, uwzględnia dwa aspekty: wagę prawa, które ma być wyegzekwowane, oraz to, czy odmowa pomocy prawnej uniemożliwiła sprawiedliwe rozpatrzenie danej sprawy.

Jaka jest relacja między pomocą prawną a mediacją? Cytowana już Agencja stwierdza, że państwa członkowskie powinny zapewnić dostępność pomocy prawnej poprzez: a) utworzenie ośrodków oferujących bezpłatną poradę prawną; b) zachęcanie osób fizycznych do wykupu ubezpieczenia kosztów ochrony prawnej; c) promowanie rozstrzygania sporów z wykorzystaniem alternatywnych sposobów.

Zapewnienie sprawnego działania mediacji w systemie wymiaru sprawiedliwości staje się więc obowiązkiem państw członkowskich Unii Europejskiej – samo zaś jej pojawienie się w systemach prawnych przestaje wystarczać...

Dziś mediacja stała się tańszym sposobem radzenia sobie ze sporami niż prowadzenie procesu sądowego, a przez to zwiększającym dostępność do wymiaru sprawiedliwości.

Obecnie na ścieżce legislacyjnej znajdują się dwa projekty ustaw obejmujące fundamentalne kwestie dotyczące bezpłatnej przedsądowej pomocy prawnej i wsparcia pozasądowych metod rozwiązywania sporów. Oba niezwykle ważne. Wierzę, że już wkrótce staną się częścią polskiego systemu prawnego.

Autor jest byłym prezesem Krajowej Rady Radców Prawnych

Mediacja postrzegana była przez niektórych jako nieszkodliwe hobby czy też mało znacząca i niezbyt prestiżowa działalność prowadzona w cieniu wymiaru sprawiedliwości, ale niebędąca jego integralną częścią. Dziś przyjmuje się, że jest jednym ze sposobów dostępu do wymiaru sprawiedliwości – a ten jest uznawany w Unii Europejskiej za prawo podstawowe. Gwarantuje to art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Jeszcze niedawno koncepcja dostępu do wymiaru sprawiedliwości była ograniczona i składała się wyłącznie z prawa dostępu do sądów. To podejście wykluczało włączenie do niego alternatywnego rozwiązywania sporów (ADR) – czyli mediacji. Zapewne z tego względu, iż metody ADR są zwane metodami pozasądowymi.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe