W każdym przypadku, kiedy otrzymuje się kwoty pieniężne o charakterze odszkodowawczym, należy rozważyć czy korzystają one ze zwolnienia podatkowego. Eksperci wskazują zwolnienia, które znajdują najczęstsze zastosowanie w praktyce. Jednocześnie zwracają uwagę na brak szeregu zwolnień w przypadku osób prowadzących własną działalność gospodarczą.
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje zwolnienie dla otrzymanych odszkodowań lub zadośćuczynień, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych. W myśl przepisów zwolnienie obejmuje również otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w Kodeksie Pracy.
Zakres powyższego zwolnienia jest wprawdzie szeroki, ale niezbyt precyzyjny – w konkretnych przypadkach mogą powstawać wątpliwości czy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania czy zadośćuczynienia wynikają wprost z przepisów. Przykładowo przyjmuje się, że odszkodowanie uzyskane na podstawie art. 471 kodeksu cywilnego, czyli odszkodowanie za szkody wyrządzone przez niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązania wynikającego z umowy, nie kwalifikuje się do zwolnienia - zwraca uwagę Jakub Prusiński, radca prawny Działu Międzynarodowego Planowania Podatkowego kancelarii Sadkowski i Wspólnicy.
Zwolnienie z obowiązku podatkowego nie ma jednak zastosowania w przypadku uzyskania następujących kwot:
• określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
• odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
• odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
• odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
• odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
To już IV edycja kongresu dla liderów świata finansów
• odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali podatkowej lub tzw. podatkiem liniowym 19%,
• odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe;
Odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku sądowego
Przepisy Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przewidują zwolnienie z obowiązku podatkowego dla odszkodowań lub zadośćuczynień otrzymanych na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie.
Zwolnienie nie ma jednak zastosowania do odszkodowań lub zadośćuczynień:
• otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
• dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
Ponownie pojawia się brak zwolnienia w przypadku, gdy uzyskane kwoty pozostają w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wynika to z okoliczności, że prowadząc działalność gospodarczą podatnik traktuje wydatki poniesione na nabycie składników majątkowych jako koszty podatkowe. Zwolnienie spod opodatkowania otrzymanych kwot stanowiłoby dodatkową korzyść osoby prowadzącej działalność. Z kolei brak zwolnienia dla odszkodowania w zakresie, w którym odpowiada ono korzyściom, jakie podatnik mógłby osiągnąć, gdyby nie wyrządzona mu szkoda, znajduje uzasadnienie w tym, że uzyskanie korzyści bez wystąpienia szkody podlegałoby opodatkowaniu. Nie ma zatem powodu, żeby odszkodowanie w tym zakresie zwalniać spod opodatkowania – zwraca uwagę Jakub Prusiński.
Renty za uszkodzenie ciała
Zwolnieniu spod opodatkowania podlegają odszkodowania w postaci renty otrzymane na podstawie przepisów prawa cywilnego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, przez poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość. Od tej zasady nie ma wyjątków.
Ubezpieczenia majątkowe i osobowe
Zwolnione z opodatkowania są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych.
Zwolnieniu nie podlegają jednak:
• odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku, związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane zgodnie ze skalą podatkową lub podatkiem liniowym 19%,
• dochody z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej w związku z umową ubezpieczenia zawartą na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, w przypadku ubezpieczeń związanych z funduszami kapitałowymi,
• dochody z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej w związku z umową ubezpieczenia na życie lub dożycie, zawartą na podstawie odrębnych przepisów.
