Wstrząsy bywają gorsze od wybuchu jądrowego

Miejsce, w którym dochodzi do uwolnienia tych naprężeń, nosi nazwę ogniska trzęsienia ziemi, inaczej hipocentrum.

Z tego punktu rozchodzą się fale sejsmiczne rejestrowane niekiedy po przeciwnej stronie globu. Punkt położony bezpośrednio nad ogniskiem, ale już na powierzchni ziemi, nosi nazwę epicentrum. Jest to miejsce, do którego fale sejsmiczne mają najkrótszą drogę, a tym samym docierają najszybciej, tracąc najmniej energii i zachowując największą niszczycielską siłę. Im dalej od epicentrum, tym siła wstrząsów mniejsza.

Najrzadziej (1 proc.) zdarzają się trzęsienia antropogeniczne, czyli spowodowane działalnością człowieka. Są to tąpnięcia w regionach, gdzie wydobywa się węgiel, miedź, cynę, sól. Równowaga górotworu jest naruszana, powstają naprężenia. Wstrząsy o takim pochodzeniu zdarzają się w Polsce – na Górnym i Dolnym Śląsku, w Pieninach, okolicach Bełchatowa.

2 proc. trzęsień ziemi ma charakter zapadowy. Wiążą się ze zjawiskami krasowymi, czyli wypłukiwaniem wapnia; w rezultacie zawalają się stropy jaskiń. Skutki nie są dotkliwe.

7 proc. wstrząsów sejsmicznych ma związek ze zjawiskami wulkanicznymi. Dochodzi do nich przy okazji gwałtownych wybuchów wulkanów lub wtedy, gdy zapadają się gigantyczne podziemne komory opróżnione z płynnej magmy.

[wyimek]650 tys. ofiar pochłonęło trzęsienie ziemi w Chinach w 1976 roku [/wyimek]

Trzęsienia ziemi najczęściej spotykane (90 proc.) i zarazem najtragiczniejsze w skutkach mają charakter tektoniczny. Dochodzi do nich wtedy, gdy w skorupie ziemskiej, w jej górnej części, w płaszczu ziemi, następuje gwałtowne rozładowanie nagromadzonej energii. W skalnych warstwach ziemskiego płaszcza gromadzi się energia pochodząca z wnętrza globu, z naciskania na siebie płyt tektonicznych. Gdy energia ta przekroczy krytyczną wartość (inną dla każdej strefy aktywnej sejsmicznie, ponieważ występują tam różne układy skał) – skała pęka, dochodzi do wstrząsu. Najczęściej takie zjawiska zachodzą na styku wielkich płyt tektonicznych. Naciskając na siebie, uwalniają energię, która znajduje ujście w taki dramatyczny sposób.

Wstrząsy sejsmiczne o charakterze tektonicznym mają miejsce także w rejonach, gdzie istnieją uskoki tektoniczne powodujące przemieszczanie się mas skalnych. Trzęsienia ziemi związane są również z formowaniem się nowych uskoków. W ciągu minionych 100 lat najtragiczniejsze trzęsienie ziemi wydarzyło się w 1976 roku w Chinach, w prowincji Tangszan – pochłonęło 650 tys. ofiar. 200 tys. ludzi zginęło w 1927 roku i tyle samo w 1920 roku, również w Chinach. 143 tys. ofiar pochłonęło trzęsienie w Tokio w 1923 roku. 110 tys. ludzi zginęło w Turkmenistanie, w Aszchabadzie, w 1948 roku. 87 652 osoby zginęły 12 maja 2008 roku w chińskiej prowincji Syczuan.

Do określania stopnia natężenia trzęsień ziemi służy skala opracowana przez amerykańskiego geofizyka Charlesa Richtera. Jej rozpiętość wynosi od 0 do 9, ale jest to skala otwarta, czyli możliwe są trzęsienia ziemi o jeszcze większej sile drgań. Przy trzęsieniu o sile 8,8 stopnia uwalnia się energia 10 tys. razy większa niż energia bomby atomowej zrzuconej na Hiroszimę.

Dotychczas nie udało się opracować dostatecznie sprawnego systemu ostrzegania. Najnowszym osiągnięciem w tej dziedzinie jest urządzenie opracowane przez geofizyków z National Taiwan University. Ostrzega 30 sekund przed mającym nastąpić wstrząsem. Jego zaletą jest niewielki koszt – 302 dolary.

[i]Masz pytanie, wyślij e-mail do autora: