Polska chce przeprosin

Uro­czy­stość po­śmiert­ne­go od­zna­cze­nia Ja­na Kar­skie­go ame­ry­kań­skim Me­da­lem Wol­no­ści USA mia­ła być sym­bo­licz­nym do­ce­nie­niem wkła­du Po­la­ków w ra­to­wa­nie Ży­dów z Ho­lo­kau­stu. Gafa popełniona w jej trakcie sta­ła się jed­nak przy­czy­ną jed­ne­go z po­waż­niej­szych za­draż­nień w re­la­cjach pol­sko­-ame­ry­kań­skich.

Pre­zy­dent Ba­rack Oba­ma, czy­ta­jąc przy­go­to­wa­ny przez do­rad­ców tekst o pol­skim bo­ha­te­rze, użył sfor­mu­ło­wa­nia „pol­ski obóz śmier­ci". Jak na iro­nię sło­wa te pa­dły w obec­no­ści by­łe­go sze­fa dy­plo­ma­cji Ada­ma Da­nie­la Rot­fel­da, któ­ry ra­zem z „Rz" był ini­cja­to­rem ak­cji zwal­cza­nia krzyw­dzą­cych okre­śleń i od­bie­rał me­dal w imie­niu ro­dzi­ny Kar­skie­go.

W Pol­sce roz­pę­ta­ła się bu­rza. Choć re­ak­cja Bia­łe­go Do­mu by­ła bły­ska­wicz­na, nie usa­tys­fak­cjo­no­wa­ła pol­skich władz.

– Pre­zy­dent się prze­ję­zy­czył. Mó­wił o na­zi­stow­skich obo­zach znaj­du­ją­cych się w Pol­sce. Wy­ra­ża­my ubo­le­wa­nie w związ­ku z po­mył­ką – za­pew­niał rzecz­nik Ra­dy Bez­pie­czeń­stwa Na­ro­do­we­go Tom­my Vie­tor.

„Je­stem prze­ko­na­ny, że stać na­szych ame­ry­kań­skich przy­ja­ciół na re­ak­cję moc­niej­szą, bar­dziej do­bit­ną i być mo­że raz na za­wsze eli­mi­nu­ją­cą te­go ty­pu po­mył­ki, niż sa­mo spro­sto­wa­nie i ubo­le­wa­nie" – oświad­czył pre­mier Do­nald Tusk.

Bez­po­śred­nich prze­pro­sin od pre­zy­den­ta USA do­ma­ga­li się mar­sza­łek Sej­mu Ewa Ko­pacz, pre­zes PiS Ja­ro­sław Ka­czyń­ski, szef SLD Le­szek Mil­ler i by­ły pre­zy­dent Lech Wa­łę­sa. Po­dob­ne ape­le pły­nę­ły od ame­ry­kań­skiej Po­lo­nii oraz śro­do­wisk ży­dow­skich w Pol­sce.

„Ocze­ku­je­my, że Pre­zy­dent Ba­rack Oba­ma oso­bi­ście spro­stu­je ten do­bór słów" – na­pi­sa­li w oświad­cze­niu na­czel­ny ra­bin Pol­ski Mi­cha­el Schu­drich i Piotr Ka­dl­cik, prze­wod­ni­czą­cy Związ­ku Gmin Wy­zna­nio­wych Ży­dow­skich w Pol­sce.

Emo­cje pró­bo­wał stu­dzić pre­zy­dent Bro­ni­sław Ko­mo­row­ski. „Nie­spra­wie­dli­we, bo­le­sne dla nas wszyst­kich sło­wa pre­zy­den­ta Sta­nów Zjed­no­czo­nych o pol­skim obo­zie śmier­ci w mo­im prze­ko­na­niu nie od­zwier­cie­dla­ją ani po­glą­dów, ani za­my­słów na­sze­go ame­ry­kań­skie­go przy­ja­cie­la" – oświad­czył pre­zy­dent. Bro­ni­sław Ko­mo­row­ski wy­słał list do Ba­rac­ka Oba­my i li­czy, że po­mo­że on wyjść obu kra­jom z nie­zręcz­nej sy­tu­acji. „Po­mył­ka, każ­dy błąd jest do na­pra­wie­nia, je­śli zo­sta­nie od­po­wied­nio prze­my­śla­ny. Je­stem prze­ko­na­ny, że każ­dy roz­po­zna­ny i prze­my­śla­ny błąd mo­że nas na­wza­jem do sie­bie zbli­żać" – mó­wił.

Ko­lej­na wpad­ka

Więk­szość ko­men­ta­to­rów jest zgod­na, że za fe­ral­ne sło­wa od­po­wia­da au­tor prze­mó­wie­nia, choć od pre­zy­den­ta moż­na ocze­ki­wać wy­star­cza­ją­cej wie­dzy, aby nie po­wie­lał nie­praw­dzi­wych sfor­mu­ło­wań. Ba­rack Oba­ma miał oka­zję bli­żej za­po­znać się z hi­sto­rią Pol­ski, kie­dy pod­czas wi­zy­ty w War­sza­wie skła­dał kwia­ty pod po­mni­kiem Bo­ha­te­rów Get­ta. Po­cho­dzi też z Chi­ca­go, gdzie jest wy­jąt­ko­wo licz­na Po­lo­nia, i po­wi­nien mieć rozez­na­nie w spra­wach, któ­re są dla Po­la­ków draż­li­we.

Tym­cza­sem to już ko­lej­na wpad­ka ad­mi­ni­stra­cji Oba­my. Ame­ry­kań­ski pre­zy­dent ogło­sił zmia­nę pla­nów do­ty­czą­cych tar­czy an­ty­ra­kie­to­wej 17 wrze­śnia 2009 ro­ku, w rocz­ni­cę so­wiec­kiej na­pa­ści na Pol­skę. Część eks­per­tów ostrze­ga, że tym ra­zem zbyt emo­cjo­nal­na re­ak­cja Pol­ski mo­że po­sta­wić pre­zy­den­ta USA w bar­dzo nie­zręcz­nej sy­tu­acji.

– Zmu­sza­nie pre­zy­den­ta USA do pu­blicz­nych prze­pro­sin w trak­cie kam­pa­nii wy­bor­czej mo­że mieć efekt od­wrot­ny od za­mie­rzo­ne­go. Le­piej by­ło­by za­ła­go­dzić spra­wę bar­dziej dy­plo­ma­tycz­nie. Moż­na by ocze­ki­wać np. zde­cy­do­wa­ne­go wy­stą­pie­nia ame­ry­kań­skiej se­kre­tarz sta­nu Hil­la­ry Clin­ton – mó­wi „Rz" Ste­phen Schneck, po­li­to­log z Ka­to­lic­kie­go Uni­wer­sy­te­tu Ame­ry­ki.

Je­go zda­niem Pol­ska po­win­na wy­ko­rzy­stać oka­zję, aby dać świa­tu lek­cję hi­sto­rii. – Na miej­scu Po­la­ków za­pro­sił­bym pre­zy­den­ta Oba­mę do od­wie­dze­nia Au­schwitz czy obo­zu w Maj­dan­ku. Trud­no by­ło­by mu od­mó­wić – mó­wi Schneck.

Pre­mier Do­nald Tusk su­ge­ro­wał wczo­raj, że rząd spróbuje wy­ko­rzy­stać kry­zys do wal­ki z krzyw­dzą­cy­mi Pol­skę okre­śle­nia­mi. Po­dob­ne sy­gna­ły pły­nę­ły z MSZ.

– Ma­my na­dzie­ję, że Sta­ny Zjed­no­czo­ne znaj­dą spo­sób, aby od­po­wie­dzieć na apel Pre­ze­sa Ra­dy Mi­ni­strów i Pre­zy­den­ta Rzeczy­po­spo­li­tej, tak aby te nie­for­tun­ne sło­wa, któ­re pa­dły, sta­ły się za­czy­nem wspól­nej edu­ka­cji świa­to­wej opi­nii pu­blicz­nej na te­mat ro­li Pol­ski w dru­giej woj­nie świa­to­wej – mó­wił Ra­do­sław Si­kor­ski.

Pamięć o Karskim

Dyplomatyczna awan­tu­ra przy­ćmi­ła hi­sto­rycz­ne wy­da­rze­nie, ja­kim by­ło uho­no­ro­wa­nie naj­wyż­szym cy­wil­nym od­zna­cze­niem pań­stwo­wym w USA Ja­na Kar­skie­go. Me­dal Wol­no­ści miał przy­wró­cić pa­mięć o ma­ło zna­nym za gra­ni­cą Po­la­ku­-ka­to­li­ku, któ­ry ja­ko pierw­szy pró­bo­wał zwró­cić uwa­gę świa­ta na do­ko­ny­wa­ną przez Niem­ców eks­ter­mi­na­cję Ży­dów.