Działalność gmin podlega ocenie

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=DFCB7C40E89D05D1F9D359BD4BB38EFA?id=163433]Ustawa o samorządzie gminnym[/link] stanowi w przepisach rozdziału 10, że wojewoda jest – obok prezesa Rady Ministrów i regionalnej izby obrachunkowej – organem nadzorującym działalność gmin. Nadzór ten jest sprawowany na podstawie kryterium zgodności działań organów wykonawczych i stanowiących z prawem. Sprowadza się on do badania, czy wydane przez rady uchwały (zarządzenia porządkowe wójta) zostały podjęte zgodnie z obowiązującymi przepisami i czy znajdują w nich dostateczne umocowanie prawne. Na tym jednak kompetencje wojewody wobec gmin, a także wobec powiatów i województw samorządowych się nie kończą.

[srodtytul]Zadania zlecone[/srodtytul]

Wojewodzie przysługują również kompetencje kontrolne. Wynikają one z [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=302333]ustawy z 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (DzU nr 31, poz. 206 ze zm.)[/link]. Zgodnie z treścią jej art. 28 ust. 1 pkt 2 do zadań wojewody należy również [b]kontrola wykonywania przez organy samorządu terytorialnego zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez gminy czy powiaty na podstawie ustaw lub porozumień zawartych z organami administracji rządowej.[/b] Ustęp 3 omawianego artykułu określa natomiast cel tej kontroli. Mianowicie ma ona na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności organów poddanych kontroli, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny wykonywanej działalności pod względem legalności, gospodarności i rzetelności podjętych przez organy samorządu terytorialnego działań, zmierzających do realizacji zadań zleconych.

[srodtytul]Kryteria badania[/srodtytul]

Kontrola działalności pod względem jej legalności oznacza badanie, czy kontrolowana działalność była zgodna z obowiązującymi w danym czasie, w określonej dziedzinie powszechnie obowiązującymi przepisami prawa (konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego). Badanie legalności oznacza również kontrolę, czy podjęte przez dany organ działania miały właściwą podstawę prawną i mieściły się w zakresie jego kompetencji. Badaniu podlega także to, czy organ, mając prawny obowiązek podjęcia określonych czynności, nie zaniechał ich wykonania.

Badanie gospodarności ma natomiast na celu ustalenie, w jaki sposób wydatkowano środki przekazane na realizację zadań zleconych. W jej efekcie uzyskać można odpowiedź na pytanie, czy były one wykorzystane oszczędnie i przede wszystkim wydajnie.

Kryterium rzetelności pozwala natomiast ocenić, czy pracownicy i inne osoby odpowiedzialne za określoną działalność wykonywały swoje obowiązki z należytą starannością, sumiennie i we właściwym czasie.

[srodtytul]Za upoważnieniem[/srodtytul]

Sposób przeprowadzania kontroli wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej przez jednostki samorządu terytorialnego określają przepisy rozdziału 3 ustawy z 23 stycznia 2009 r. oraz wydanego na podstawie jej art. 50 rozporządzenia prezesa Rady Ministrów. Obecnie obowiązujące w tym zakresie zostało wydane 26 czerwca 2009 r. i jest opublikowane w [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=317307]DzU nr 106, poz. 884[/link]. Jego przepisy obowiązują od 11 lipca tego roku.

Kontrolę przeprowadzają pracownicy komórki do spraw kontroli funkcjonującej w urzędzie wojewódzkim. Aby ją rozpocząć, obowiązani [b]są okazać kierownikowi kontrolowanej jednostki (wójtowi) imienne upoważnienie wraz z legitymacją służbową[/b]. W przypadku gdy w trakcie kontroli zachodzi konieczność zapoznania się z dokumentami chronionymi przepisami [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=179387]ustawy z 22 stycznia 1999 r. o dostępie do informacji niejawnych (DzU z 2005 r. nr 196, poz. 1631 ze zm.)[/link], kontroler przedstawić powinien poświadczenie bezpieczeństwa upoważniające do dostępu do tego typu informacji.

[srodtytul]Zawiadomienie na siedem dni przed[/srodtytul]

Zanim jednak kontroler rozpocznie w gminie swoje czynności, to obowiązkiem wojewody jest powiadomienie wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o przedmiocie kontroli, jej zakresie oraz przewidywanym czasie trwania. Zawiadomienie powinno dotrzeć do zainteresowanego nie później niż na siedem dni przed terminem przystąpienia do czynności.

Uprawnieniem wójta jest natomiast wystąpienie z wnioskiem o zmianę terminu kontroli. Wniosek taki musi jednak zostać przedłożony wojewodzie nie później niż na trzy dni przed rozpoczęciem czynności. Uwaga, z wnioskiem takim można wystąpić tylko raz w odniesieniu do danej kontroli.

[srodtytul]Dokumentacja czynności[/srodtytul]

Przeprowadzając kontrolę, pamiętać należy o tym, że wszystkie czynności dokonane w jej toku muszą zostać udokumentowane. W tym celu § 5 rozporządzenia nakazuje prowadzenie [b]akt kontroli. Obejmują one w szczególności zgromadzone w toku kontroli dowody oraz inne dokumenty związane z jej przebiegiem.[/b] Akta powinny zawierać spis treści, czyli wykaz zawartości. Sporządza się je w jednym egzemplarzu, który przechowuje jednostka kontrolna urzędu wojewódzkiego.

Rozporządzenie określa również sposób zabezpieczania zgromadzonych w czasie kontroli dowodów. W tej kwestii możliwe są trzy sposoby postępowania. Pozostawienie ich w oddzielnym, zamkniętym i opieczętowanym pomieszczeniu podmiotu kontrolowanego, po uprzednim umożliwieniu sporządzenia ich kopii. Złożenia ich, za pokwitowaniem udzielonym kontrolerowi, na przechowanie kierownikowi podmiotu kontrolowanego. Ostatnim z dopuszczalnych rozwiązań jest ich zabranie z podmiotu kontrolowanego za pokwitowaniem.

[srodtytul]Protokół i zalecenia[/srodtytul]