Najem gruntu: cyrk nie może być dyskryminowany

Spór dotyczył inicjatywy niektórych samorządów, która miała ograniczyć występy przedsiębiorców cyrkowych.

W tej konkretnej sprawie burmistrz zarządzeniem z połowy marca 2016 r. zakazał organizowania na terenach należących do gminy objazdowych przedstawień cyrkowych z udziałem zwierząt.

Zadanie dla naczelników

Sprowadzało się to do tego, że burmistrz na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o samorządzie gminnym oraz art. 25 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami zobowiązał naczelników wydziałów urzędu miejskiego oraz kierowników jednostek organizacyjnych gminy, dysponujących nieruchomościami gminnymi, zawierających umowy dzierżawy czy najmu do określonego zachowania. W praktyce mieli oni nie udostępniać ich na cele związane z organizowaniem i przeprowadzaniem objazdowych przedstawień cyrkowych z udziałem zwierząt. Zakazano także dystrybucji biletów na takie wydarzenia w urzędzie miejskim i podległych jednostkach, a także ich promocji z wykorzystaniem majątku gminy.

Cyrkowcy nie dali za wygraną

To prawne zamknięcie bram miasta wzbudziło sprzeciw cyrkowców. Troje z nich wniosło do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach o stwierdzenie nieważności zarządzenia zakazującego w praktyce większości występów cyrkowych na terenie gminy.

Zarzucili, że sporny akt łamie konstytucyjną zasadę demokratycznego państwa prawa. Przede wszystkim przez to, że nie umożliwiono im wypowiedzenia się w kwestiach dotyczących ich praw. Ich zdaniem brak stanowiska przedsiębiorców cyrkowych oraz nieustalenie stanu faktycznego w zakresie metod treningu, utrzymania i transportu zwierząt cyrkowych miało, istotny wpływ na wynik sprawy. Bo skończyło się to wydaniem zarządzenia ingerującego bezpośrednio w przyznane przedsiębiorcom wcześniej prawa z pominięciem ich stanowiska, a także bez zasięgnięcia opinii powiatowych lekarzy weterynarii.

Zabrano swobodę

Podkreślali ponadto, że burmistrz nie posiada władzy ustawodawczej w zakresie rozstrzygania o działalności gospodarczej przedsiębiorców cyrkowych. Ich zdaniem zaskarżone zarządzenie bezspornie narusza ich interes prawny. A to dlatego, że jako organizujący przedstawienia cyrkowe z udziałem zwierząt zostali wykluczeni z grona najemców nieruchomości miejskich i Skarbu Państwa. Czego następstwem jest pozbawienie ich uprawnień w postaci swobody działalności gospodarczej, prawa do reklamowania swojej działalności, wolności sztuki i wyrazu artystycznego, a także prawa do równego traktowania.

Decyzja o zaskarżeniu zarządzenia okazała się słuszna. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach stwierdził nieważność zaskarżonego aktu.

Sąd zgodził się, że oddziałuje on bezpośrednio na sferę prawną skarżących, z uwagi na ich prawa podmiotowe wynikające z konstytucji i związane z ich statusem przedsiębiorcy. Zarządzenie wprost ustanawia zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przez skarżących na terenach należących do gminy. Oni sami zaś prowadzą działalność w zakresie „objazdowych przedstawień cyrkowych z udziałem zwierząt" organizowanych z reguły na nieruchomościach komunalnych.

Prawo do godziwego dochodu

Jak podkreślał WSA przedsiębiorca ma prawo do prowadzenia działalności gospodarczej, czyli w konsekwencji uzyskania z niej godziwego dochodu. Zaskarżonym zarządzeniem gmina nie unormowała zasad udostępnienia własnych nieruchomości, lecz ustanowiła zasadę ich nieudostępniania. W ocenie sądu w zakresie miejsca wykonywania działalności nie było istotne, że gmina pozostawiła skarżącym całą przestrzeń nieobejmującą nieruchomości komunalnych. Badany jest bowiem interes prawny skarżących do prowadzenia działalności w każdym nadającym się do tego miejscu, w tym także na nieruchomościach komunalnych.

Dalej sąd przypomniał, że podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach, z zachowaniem warunków określonych przepisami prawa. Administracja ma wspierać rozwój przedsiębiorczości, zaś jej kontrola podlega określonym rygorom i ograniczeniom. Swoboda działalności gospodarczej stanowi zaś publiczne prawo podmiotowe, któremu odpowiada ogólny obowiązek państwa nienaruszania wolności działania beneficjentów tego prawa w sferze działalności gospodarczej. Oznacza domniemanie swobody prowadzenia działalności dopóki co innego nie wynika z ustawy. Zakazy i ograniczenia swobody są w niej wyjątkiem.

Organ nie miał kompetencji

WSA doszedł też do przekonania, że treść zarządzenia wykracza poza zakres gospodarowania nieruchomościami komunalnymi. I to nie tylko przez ustanowienie zakazu organizowania objazdowych przedstawień cyrkowych z udziałem zwierząt, ale zakazując bez żadnej podstawy prawnej promocji działalności cyrkowej oraz dystrybucji biletów na przedstawienia. Ponadto organ nie miał kompetencji do wydania aktu normatywnego z zakresu ochrony zwierząt. Co budziło dodatkowo zastrzeżenie objęcia zakazem korzystania z wszelkich zwierząt i w każdym przypadku.