Albo z urzędu, albo na wniosek strony

Jak wynika z przepisów [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=FEBF877810A694D887EFA3AF1E7616A4?n=1&id=133093&wid=296180]kodeksu postępowania administracyjnego[/link], postępowanie może zostać wznowione z urzędu albo na wniosek strony. W tym ostatnim wypadku powinien on zostać zgłoszony w odpowiednim terminie.

Jak wynika z art. 148 k.p.a., podanie w tej sprawie należy wnieść w terminie miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okolicznościach stanowiących podstawę do wznowienia postępowania.

Jeżeli przyczyną wznowienia jest to, że strona bez własnej winy nie uczestniczyła w postępowaniu, termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o istnieniu decyzji administracyjnej.

Wznowienie postępowania z urzędu może natomiast nastąpić w każdym czasie. Jedyne ograniczenia w tej kwestii zostały przewidziane w art. 146 k.p.a., zgodnie z którym [b]uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 1 i 2 (dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe, decyzja została wydana w wyniku przestępstwa) nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat. [/b]

W pozostałych przypadkach, wymienionych w art. 145 ust. 1 pkt 3 – 8 i art. 145a, decyzji nie uchyla się, jeżeli od jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło pięć lat .

[srodtytul]Nieuprawniony podmiot[/srodtytul]

Badając dopuszczalność wznowienia postępowania, organ administracji powinien przede wszystkim stwierdzić, czy podanie w tej sprawie zostało skierowane przez podmiot, który jest do tego uprawniony.

Trzeba podkreślić, że żądanie takie może zostać wniesione nie tylko przez stronę zakończonego ostateczną decyzją postępowania (jej następców prawnych), ale także na żądanie organizacji społecznej, która brała udział w postępowaniu na prawach strony, prokuratora oraz rzecznika praw obywatelskich.

Pamiętać jednak należy, że [b]jeżeli wniosek o wszczęcie postępowania ma złożyć prokurator lub rzecznik, to musi mieć na to zgodę strony[/b].

Jeżeli organ administracji dojdzie do wniosku, że żądanie wznowienia postępowania zostało zgłoszone przez podmiot do tego nieuprawniony, to powinien – zgodnie z treścią art. 149 § 3 k.p.a. – wydać decyzję odmowną. Oczywiście decyzja ta może zostać zaskarżona przez zainteresowanego.

W pewnych sytuacjach pismo złożone przez osobę trzecią zawierające żądanie wszczęcia postępowania może jednak skutkować tym, że takie postępowanie zostanie wznowione.

Będzie tak w sytuacji, w której organ administracji nie zakwalifikuje treści podania jako wniosku o wszczęcie postępowania, lecz jako skargę publiczną wniesioną w trybie art. 227 i 235 k.p.a. Żądanie zawarte w takim piśmie wszczyna postępowanie w sprawie skarg i wniosków.

W jego wyniku organ administracji jest zobowiązany udzielić odpowiedzi na skargę (w formie zawiadomienia) i jeżeli uzna ją za zasadną, powinien z urzędu wznowić postępowanie, którego dotyczyła.

[srodtytul]Błędne podstawy podania[/srodtytul]

Decyzję odmawiającą wznowienia postępowania organ administracji wyda również, gdy na etapie badania wniesionego przez stronę podania dojdzie do wniosku, że sformułowane w nim żądanie nie zostało oparte na przesłankach wymienionych enumeratywnie w art. 145 § 1 oraz w art. 145a § 1 k.p.a. Trzeba zaznaczyć, że na tym etapie badania wniosku organ nie ma możliwości merytorycznego jego rozpatrzenia.

Dopiero wydanie postanowienia o wznowieniu postępowania stwarza możliwość przeprowadzenia postępowania i zbadania, czy przyczyny wznowienia rzeczywiście wystąpiły (np. czy kwestionowane dowody były rzeczywiście sfałszowane, czy strona rzeczywiście nie brała udziału w postępowaniu nie z własnej winy, czy decyzja jest wynikiem popełnionego przestępstwa).

Ustalenia te będą podstawą do wydania rozstrzygnięcia, o którym mowa w art. 151 k.p.a., w którym organ administracji odmówi uchylenia lub uchyli dotychczasową decyzję.

Wynika z tego, że[b] przed wydaniem postanowienia o wznowieniu postępowania (decyzji o odmowie wznowienia) organ bada, czy żądanie w tej sprawie oparto na przesłankach ustawowych[/b]. Nie może natomiast na tym etapie rozstrzygać, czy powołane we wniosku przesłanki zasługują na uwzględnienie. Innymi słowy, czy uzasadniają uchylenie decyzji czy nie.

[srodtytul]Przepisy szczególne[/srodtytul]

Możliwość wznowienia postępowania może być również wyłączona przez przepisy szczególne. Jako przykład można wskazać decyzje wydane na podstawie przepisów ustawy z 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (DzU nr 27, poz. 250).

Zgodnie bowiem z treścią art. 63 ust. 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=F5ED5027CC87D5F4C6E2ADE421D7C115?id=175058]ustawy z 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (tekst jedn. DzU z 2004 r. nr 208, poz. 2128 ze zm.)[/link] w stosunku do tych decyzji tryb nadzwyczajny został wyłączony.

Jak wynika z treści tego artykułu, [b]do ostatecznych decyzji wydanych na podstawie przepisów ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych nie stosuje się przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, dotyczących m.in. wznowienia postępowania[/b].

Innym przykładem może być art. 83a [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=333804]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.)[/link]. Przepis ten co prawda nie wyłącza możliwości wznowienia postępowania, ale znacząco je ogranicza.

Zgodnie z jego treścią prawo lub zobowiązanie stwierdzone w decyzji ostatecznej ZUS ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie.

Decyzje ostateczne ZUS, od których nie zostało wniesione odwołanie do właściwego sądu, mogą być z urzędu przez zakład uchylone, zmienione lub unieważnione na zasadach określonych w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego.

Jak jednak wynika z art. 83a ust. 4 tej ustawy, przepisów tych nie stosuje się w postępowaniu o ustalenie uprawnień do emerytur i rent i ich wysokości. W konsekwencji wznowienie postępowania w tych sprawach jest niedopuszczalne.

[ramka][b]Postanowienie albo decyzja[/b]

W wyniku rozpatrzenia wniosku o wznowienie postępowania organ administracji może wydać postanowienie o jego wznowieniu albo decyzję odmawiającą wznowienia.

Postanowienie to wydaje, gdy dojdzie do wniosku, że wniosek strony został oparty na przesłankach wymienionych w art. 145 § 1 lub art. 145a § 1 k.p.a. Jego konsekwencją jest wznowienie postępowania, które kończy decyzja o treści określonej w art. 151 k.p.a. (zmieniająca decyzję lub odmawiająca jej zmiany), czyli decyzja merytoryczna.

Decyzję odmawiającą wznowienia postępowania organ wydaje, gdy ustali, że wznowienie jest niedopuszczalne z przyczyn:

- przedmiotowych (postępowanie nie zakończyło się decyzją, we wniosku wskazano przyczyny, które wznowienia postępowania nie uzasadniają),

- podmiotowych (wniosek pochodzi od osoby nieuprawnionej).