Hipoteki zabezpieczająca zwrot bonifikaty a PCC

We wtorek Naczelny Sąd Administracyjny uwzględnił skargę kasacyjną rejenta, który spierał się z fiskusem o podatek od czynności cywilnoprawnych przy ustanowieniu hipoteki, która ma zabezpieczać interesy gminy.

Z podatkiem czy bez

Orzeczenie zapadło w sprawie zainicjowanej przez notariusz, która we wniosku o interpretację wyjaśniła, że gmina jest właścicielem nieruchomości gruntowej z budynkiem mieszkalnym. W trybie ustawy o gospodarce nieruchomościami zamierza w nim ustanowić odrębną własność mieszkania i sprzedać je dotychczasowemu najemcy. Nabywca dostanie bonifikatę od ceny zgodnie z art. 68 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Notariusz zauważyła, że taka bonifikata co do zasady podlega zwrotowi w razie wykorzystania lokalu przez nabywcę na inne cele niż mieszkaniowy. By zabezpieczyć ewentualną wierzytelność o zwrot udzielonej bonifikaty, nabywca ustanowi na nabywanym lokalu hipotekę.

Kobieta postanowiła się upewnić, czy ustanowienie takiej hipoteki jest wyłączone od PCC. W konsekwencji – czy ona, jako notariusz, ma obowiązek pobrać daninę w takim wypadku. Sama była zdania, że nie. Wskazała na art. 2 pkt 1 lit. g ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z nim, PCC nie podlegają czynności cywilnoprawne w sprawach regulowanych m.in. przepisami o gospodarce nieruchomościami.

Fiskus nie potwierdził tego stanowiska. Jego zdaniem w przedstawionej sytuacji ustanowienie hipoteki jest jedynie związane z czynnościami regulowanymi przez przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami. Przepisy te nie przewidują zaś możliwości zabezpieczania wierzytelności gminy poprzez ustanowienie hipoteki.

Urzędnicy nie mieli żadnych wątpliwości, że ustanowienie hipoteki, o które pyta rejent, podlega daninie, a jako płatnik ma ona obowiązek jego obliczenia, pobrania i odprowadzenia na rachunek właściwego urzędu skarbowego.

Z taką wykładnią przepisów zgodził się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie. Jego zdaniem zastosowanie wyłączenia z art. 2 ust. 1 lit. g ustawy powinno wiązać się z wykazaniem, że źródłem powstania danej czynności był konkretny przepis z zakresu gospodarki nieruchomościami. Tymczasem czynność ustanowienia hipoteki podlega przepisom o księgach wieczystych i hipotece, pozostając poza zakresem spraw podlegających przepisom tej ustawy.

Nie chodzi o czynności

Kobieta zaskarżyła to rozstrzygnięcie do NSA i wygrała. Uchylając zaskarżony wyrok i interpretację, sąd kasacyjny uznał, że rację ma notariusz.

Jak zauważył sędzia NSA Stefan Babiarz, z treści art. 2 ust. 1 lit. g ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych wynika, że to sprawa, a nie sama czynność ma podlegać ustawie o gospodarce nieruchomościami. Przepis określający zakres wyłączenia z opodatkowania PCC wyraźnie rozróżnia sprawę i czynność. Tymczasem sprawą jest zarówno udzielenie bonifikaty, jak i jej zwrot.

– W spornej sprawie nie ma podstaw do restrykcyjnej i zawężającej wykładni przepisu określającego zakres wyłączenia z opodatkowania – tłumaczył sędzia Babiarz.

NSA nie miał wątpliwości, że ustanowienie hipoteki, która ma zabezpieczać ewentualne roszczenie gminy o zwrot bonifikaty udzielonej przez nią przy wykupie mieszkania, jest wyłączone z PCC.