Zmiany w samorządach: Partie przejmą samorządy, stracą lokalne komitety

Rok przed wyborami samorządowymi pod hasłem zwiększenia udziału obywateli w sprawowaniu i kontroli władz, szczególnie pochodzących z wyborów bezpośrednich PiS pokazał wielką nowelizację Kodeksu wyborczego. Projekt przewiduje też istotne zmiany w ustawach samorządowych.

Będzie jawniej

Przy wyborach pracować będą dwie komisje: jedna ma czuwać nad procesem głosowania, druga policzy głosy. Głosowanie ma być rejestrowane, podobnie jak posiedzenia rad gmin.

– Osobiście nie wątpię w uczciwość procesu wyborczego, ale każde działanie na rzecz utwierdzenia społeczeństwa w tym przekonaniu oceniam pozytywnie – mówi Wojciech Szczurek, od 1998 r. prezydent Gdyni.

Nie jest jednak zachwycony inną, już dawno zapowiedzianą, propozycją: ograniczeniem do dwóch kadencji, przez które można sprawować urząd wójta, burmistrza lub prezydenta, a także radnego.

– To osłabienie samorządu, który na tym straci. Dwukadencyjność to skupienie się na celach krótkookresowych i odejście od myślenia strategicznego, co przyniesie efekciarstwo zamiast efektywności – twierdzi.

Prezes Związku Gmin Wiejskich Marek Olszewski dodaje, że zasada dwukadencyjności to ograniczenie praw wyborczych obywateli.

– Za to jednak nikt umierał nie będzie. Inna sprawa, że zapisane w projekcie uprawnienia kontrolne radnych wobec władz gminy chyba zaplanowano przesadnie. Radny dziś i tak współrządzi gminą, może składać interpelacje. Rozwijanie tego może zdezorganizować prace samorządu – uważa Olszewski.

Granice na nowo

Najpoważniejsza zmiana to likwidacja okręgów jednomandatowych i ustalenie na nowo granic okręgów wyborczych. Taką możliwość stwarza projekt noweli zasad organizacji wyborów przez wprowadzenie na szczebel powiatowy komisarzy wyborczych. Granice okręgów wyznaczy komisarz wojewódzki na wniosek komisarza powiatowego. Od jego rozstrzygnięcia będzie można się odwołać do Państwowej Komisji Wyborczej.

– Od decyzji PKW o granicach okręgów wyborczych nie będzie przysługiwać żaden środek prawny, a tym samym podział okręgów pozostanie poza kontrolą sądową – zauważa Grzegorz Kubalski ze Związku Powiatów Polskich. Ubolewa, że tak poważne zmiany chce się wprowadzić ścieżką poselską. – Dobrze, że choć w Sejmie będzie można je zaopiniować – dodaje.

Projekt istotnie też podważa lokalność organów stanowiących. Można będzie np. kandydować do rady gminy czy powiatu, nie mieszkając na ich terenie (zmiana w art. 11 § 1 pkt 5). Możliwe więc, że w danej miejscowości nie będzie w ogóle radnego z jej terenu. Radnym może zostać osoba, która otrzymała mniej głosów niż ktoś z innej listy, gdyż wynik będzie „ciągnęła" cała lista.

Nowelizacja zmienia też zasady wyboru PKW. Jej skład ma się zmienić już po wyborach samorządowych, w 2019 r.