Uroczyste zakończenie konkursu i wystawa młodych malarzy zyskuje w ten sposób wymiar symboliczny. W salach towarzystwa debiutowali bowiem najwybitniejsi polscy artyści, m.in. Jan Matejko, Julian Fałat, Włodzimierz Tetmajer, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski.
"SZANSA" szansą dla malarzy - czytaj więcej
Pałac Sztuki to najwyżej cenione i najbardziej prestiżowe z miejsc wystawienniczych w kraju. Jego legenda wiąże się ściśle z dziejami polskiej sztuki od czasu powstania w 1853 r. krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Było ono trzecią taką instytucją w Europie, po Monachium i Wiedniu. Jego zasług w dziele „budzenia i szerzenia zamiłowania do sztuk pięknych w kraju oraz moralnego i materyalnego wspierania artystów polskich" nie można przecenić. Dzięki organizowanym w Krakowie „wystawom nieustającym" Polacy z Galicji i z Królestwa mieli możliwość prezentowania swojego dorobku przed rodzimą publicznością, a samej publiczności zapewniały stałe obcowanie ze współczesnym malarstwem. Przyczyniły się także do rozwoju rynku sztuki, co stworzyło warunki do jej rozkwitu w XIX i XX wieku.
Wyrazem wzrastającej roli towarzystwa w życiu kulturalnym kraju było wybudowanie w 1901 r. własnej siedziby przy placu Szczepańskim w Krakowie, na gruncie otrzymanym w zamian za cykl obrazów Artura Grottgera, legendarną „Lituanię". Gmach zaprojektowany przez Franciszka Mączyńskiego nawiązywał w założeniach do słynnego pawilonu secesji w Wiedniu. Zdaniem wielu znawców pod wieloma względami go jednak przewyższył. Dzieło młodego krakowskiego architekta i współpracujących z nim artystów z różnych dziedzin sztuki to wybitny przykład integracji architektury, rzeźby i ornamentyki, zespolonych cechami ówczesnego stylu – secesji zwanej też modernizmem i symbolizmu.
Gmach miał być w zamysłach fundatorów monumentalnym miejscem kultu sztuki – i zamierzenie udało się. Elementy stylu jońskiego oraz fryz okalający pałac nawiązują do starożytnej greckiej świątyni. Charakter monumentalny nadają mu umieszczone w niszach popiersia: od strony placu Szczepańskiego posąg Jana Matejki, dzieło Antoniego Madeyskiego i – nad głównym wejściem – otoczona promieniami głowa Apollina podkreślająca tajemniczą moc artystycznego kunsztu, mającego władać gmachem. A przede wszystkim fryz skomponowany przez Jacka Malczewskiego przedstawiający dwa pochody wyruszające w przeciwnych kierunkach ze ściany północnej i spotykające się na ścianie południowej. W jednym z nich idą artyści szczęśliwi, triumfatorzy, w drugim ci, których sztuka ugina i łamie.
