Kluczowy wpływ na zaufanie do polityków mają media zarówno tradycyjne, jak i cyfrowe. Choć ich wiarygodność to osobne zagadnienie, jest ono ściśle związane z postrzeganiem polityków i polityki. Z jednej strony media jako czwarta władza ujawniają nadużycia polityczne, z drugiej mogą wzmacniać zjawisko tzw. błędu poznawczego – konsumenci mediów wybierają źródła potwierdzające ich poglądy, co przy rosnącej polaryzacji politycznej może zarówno zwiększać, jak i osłabiać zaufanie do polityków, w zależności od profilu danego medium.

Wyniki badań prowadzonych przez Reuters Institute, opublikowane w 2023 roku, pokazują spadek zaufania do mediów w Polsce. W ciągu ostatnich kilku lat wskaźnik ten zmniejszył się z 56 proc. do 42 proc. Widać więc, że oprócz stałego kryzysu zaufania do polityków zaczynamy doświadczać także kryzysu zaufania do mediów. Problem ten dodatkowo komplikuje relacje obywateli z polityką i wzmacnia podziały w społeczeństwie.

Polacy nie interesują się polityką

Problem z zaufaniem do polityków może tkwić nie tylko w ich działaniach czy przekazach medialnych, ale także w naszym zrozumieniu polityki. Max Weber, niemiecki socjolog, definiował partie polityczne jako instytucje dążące przede wszystkim do zdobywania władzy i wpływu, a niekoniecznie działające na rzecz dobra społecznego. Uświadomienie sobie tej roli polityków może zmienić nasze ich postrzeganie – ich głównym celem nie jest budowanie relacji z obywatelami, lecz zdobywanie i sprawowanie władzy.

Badania politologiczne, m.in. te prowadzone przez prof. Mikołaja Cześnika z Uniwersytetu SWPS, wskazują na niski poziom świadomości politycznej w Polsce. Europejski Sondaż Społeczny z 2020 r. wykazał, że aż 64 proc. Polaków w ogóle nie interesuje się polityką, a wyniki maturzystów z wiedzy o społeczeństwie w 2024 r. były jednymi z najniższych spośród wszystkich zdawanych przedmiotów. Wszystko to uwidacznia ogromny problem, z jakim boryka się nasze społeczeństwo: niskie zainteresowanie polityką, nierozumienie jej mechanizmów i brak podstawowej wiedzy na temat jej roli. Brak świadomości politycznej jest korzystny dla polityków, gdyż świadomi obywatele mogliby zadawać trudne pytania i dokonywać bardziej przemyślanych politycznych wyborów.

Autor jest doktorem socjologii, pracownikiem Instytutu Socjologii Collegium Civitas