Prace nad ustawą trwały ok. dziesięciu lat, od czasu kiedy Trybunał Konstytucyjny zakwestionował dekret z 1954 r. o likwidacji niepodjętych depozytów i nieodebranych rzeczy, wskazując, że kwestie własności powinny być regulowane w ustawie. Podstawowe zasady postępowania z rzeczami znalezionymi się nie zmieniają, uwzględniają tylko częstszą ich utratę w miejscach publicznych. W trakcie prac ujawnił się inny istotny problem: jak uchronić właścicieli cenniejszych dóbr kultury przed utratą ich własności w razie kradzieży.

Wprawdzie złodziej skradzionej rzeczy, np. obrazu, nigdy w Polsce nie może nabyć jego własności, ale zgodnie z art. 169 kodeksu cywilnego już kupujący taką skradzioną rzecz, jeśli kupił ją w dobrej wierze, a takie jest domniemanie, uzyska jej własność, jeśli od kradzieży upłynęły trzy lata.

O powszechności tego zjawiska świadczy to, że działający do tej pory wykaz zabytków skradzionych, który ma jednak tylko charakter ewidencyjny i nie wywiera wprost skutków prawnych, zawiera ok. 10 tys. pozycji.

Na czym polega zmiana? Na odwróceniu tej zasady, aby nabywca skradzionej rzeczy nie mógł się zasłaniać, że nie wiedział o kradzieży. Trzeba stworzyć jakąś platformę informacyjną, i taką funkcję ma pełnić prowadzony przez Ministerstwo Kultury krajowy rejestr utraconych dóbr kultury, którego działanie regulować będzie nowy rozdział 2a ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Nowe rygory stosować się będzie do rzeczy utraconych po 21 czerwca 2015 r.

Jeśli chodzi o rzeczy zagubione, pozostaje zasada, że znalazca może domagać się znaleźnego, tj. jednej dziesiątej wartości rzeczy, pod warunkiem że zgłosi to żądanie najpóźniej w chwili wydania zguby uprawnionemu.