Przedsiębiorcy nie muszą stosować przepisów niezgodnych z prawem unijnym

Wynika tak z wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wydanego 22 grudnia 2008 r. (C-414/07). Trybunał zakwestionował w nim zgodność polskich przepisów z prawem wspólnotowym. Wyrok wywołał niemałe poruszenie, bo sprawa jest istotna praktycznie dla wszystkich podatników VAT. Orzeczenie ETS dostarcza polskim przedsiębiorcom argumentów przy ewentualnym odzyskiwaniu nadpłaconego VAT. Jak jednak pokazują pierwsze komentarze, ocena wyroku oraz praktyczne możliwości jego wykorzystania wywołują pewne kontrowersje.

[srodtytul]Co stało się przed ETS[/srodtytul]

Wyrok Trybunału zapadł w związku z zapytaniem prejudycjalnym skierowanym przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w zakresie zgodności polskich przepisów z prawem UE. Chodziło o ocenę, czy polskie przepisy ograniczające możliwość odliczenia podatku naliczonego przy zakupie paliwa do leasingowanego samochodu nie naruszają prawa wspólnotowego, co w praktyce sprowadzało się do ustalenia, czy możliwe było wprowadzenie takiego ograniczenia po wstąpieniu Polski do UE.

W wydanym wyroku Trybunał potwierdził obowiązywanie zasady stałości wyrażonej w art. 17 (6) VI dyrektywy (obecnie art. 176 dyrektywy 2006/112) i na tej podstawie orzekł, że Polska z chwilą przystąpienia do UE nie miała prawa zmienić na niekorzyść podatników przepisów dotyczących odliczenia podatku naliczonego przy zakupie paliwa do samochodów firmowych, ponieważ zgodnie z tą zasadą mogła utrzymać w mocy krajowe wyłączenia prawa do odliczenia VAT, które obowiązywały przed wejściem w życie dyrektywy.

Trybunał zwrócił uwagę, że jeśli Polska zmieniła prawo krajowe w momencie rozpoczęcia obowiązywania prawa wspólnotowego, to również ta zmiana naruszała zasadę stałości. W efekcie polskie przepisy są również w tym zakresie niezgodne z prawem unijnym.

[srodtytul]Dwa stanowiska[/srodtytul]

Wśród doradców komentujących wyrok ETS powstał spór co do oceny, jakie są praktyczne konsekwencje zastosowania wyroku przy korygowaniu podatku naliczonego zapłaconego przy zakupie paliwa. Według jednych korekta może być przeprowadzona w odniesieniu do zasad obowiązujących w prawie krajowym sprzed momentu rozpoczęcia obowiązywania prawa wspólnotowego (czyli według zasad z ustawy z 8 stycznia 1993 r.). Pojawił się jednak pogląd, według którego wskazanie przez ETS, że przepisy polskiej ustawy o VAT z 11 marca 2004 r. są niezgodne z prawem unijnym, oznacza, iż nie mogą one mieć zastosowania.

Zgodnie z tym stanowiskiem polskich podatników przy odliczaniu podatku naliczonego od nabywanych paliw do samochodów nie obowiązują żadne ograniczenia i to bez względu na to, czy samochody te spełniają kryteria uznające je za ciężarowe jako tzw. samochody z kratką.

Zwraca się bowiem uwagę, że wyrok ETS stwierdzający niezgodność z prawem wspólnotowym przepisów prawa krajowego nie stwarza uprawnienia do stosowania kombinacji różnych przepisów czy też tych samych przepisów, ale w różnych wersjach.

Paradoksalnie, gdyby z chwilą wstępowania Polski do UE nie wprowadzono nowej ustawy, obowiązywałyby dotychczasowe ograniczenia. Nie ma zatem w prawie krajowym żadnych przepisów, które regulowałyby ograniczanie odliczania podatku naliczonego od nabywanych paliw dla samochodów leasingowanych, które nie byłyby niezgodne z prawem wspólnotowym, a właśnie do pojęcia „prawa krajowego” odwoływał się w swoim orzeczeniu Trybunał.

[srodtytul]Zdaniem resortu[/srodtytul]

Pewne zamieszanie wprowadziło stanowisko Ministerstwa Finansów z 31 grudnia 2008 r., w którym zasugerowano, że orzeczenie ETS oznacza powrót do stanu prawnego, jaki obowiązywał w zakresie odliczania podatku naliczonego od paliw sprzed akcesji – tj. zakaz odliczania podatku naliczonego od zakupu samochodów osobowych oraz innych niż osobowe, których dopuszczalna ładowność nie przekraczała 500 kg. Stanowisko Ministerstwa Finansów zostało wydane niejako w odpowiedzi na liczne komentarze analizujące potencjalne możliwe skutki dla budżetu, w których straty w związku ze zwrotem podatku naliczonego w wyniku planowanych korekt, sięgają nawet kilku miliardów złotych!

Stanowisko resortu finansów nie znajduje jednak uzasadnienia w świetle wyroku ETS.

[srodtytul]Skutki wyroku teraz...[/srodtytul]

Praktycznego wymiaru dla możliwości zastosowania tez płynących z orzeczenia ETS nie sposób przecenić. Oznaczają one, że podatnicy, którzy dokonają korekty swojego rozliczenia VAT za lata 2005 – 2008 i skorygują swoje rozliczenie w ten sposób, że po stronie podatku naliczonego wykazywać będą podatek naliczony wynikający z faktur dokumentujących zakup paliwa, mogą w uzasadnieniu korekty powoływać się bezpośrednio na tezy wynikające z wyroku ETS. Ograniczenie w okresie dokonywania korekt związane jest z przepisem szczególnym z ustawy o VAT, który dla dokonywania korekt w tym podatku przewiduje okres pięciu lat licząc, od początku roku, w którym wystąpiło prawo do obniżenia podatku należnego. Zasada ta powoduje, że prawo do korekty za poszczególne miesiące (okresy rozliczeniowe) 2004 r. zostało utracone.

Nie ma jednak pewności, co do tego jak zachowywać się będą organy podatkowe w przypadku składanych przez podatników korekt deklaracji.

Z komunikatu, jaki wydało Ministerstwo Finansów, można domniemywać, że będzie starało się ograniczyć prawo do korekty tylko do samochodów, które spełniały kryteria przed akcesją Polski do Wspólnoty Europejskiej. Mając jednak w perspektywie postępowanie przed sądem administracyjnym można zakładać, że procesy z wniosków składanych przez podatników będą kończyły się pozytywnie.

[srodtytul]... i w przyszłości[/srodtytul]

Jak wyrok ETS wpływa na sytuację prawną osób, które zamierzają w najbliższej przyszłości wziąć w leasing samochód osobowy? Będą one dokładnie w takiej samej sytuacji jak krakowska spółka informatyczna, której sprawa stała się przyczynkiem do postępowania przed ETS. Przepisy ustawy o VAT ograniczające możliwość odliczenia podatku naliczonego od zakupu paliwa do samochodu są niezgodne z prawem wspólnotowym i tym samym podatnik nie jest zobowiązany do ich stosowania.

Oznacza to, że nie ma prawnie skutecznych ograniczeń w odliczaniu podatku naliczonego. Dla osób, które dopiero planują zawarcie takiej umowy w przyszłości, uzyskanie pozytywnej interpretacji organu podatkowego będzie dodatkowym zabezpieczeniem.

[i]Autor jest doradcą podatkowym i partnerem w BDP InCorpore Banach, Iniewski, Stradomski[/i]

[ramka][b]Bez konieczności korekty[/b]