Spór o Trybunał Konstytucyjny
W ciągu kończącego się właśnie roku uchwalono cztery transze nowelizacji ustaw związanych z funkcjonowaniem Trybunału Konstytucyjnego (ostatnia z nich liczyła aż trzy ustawy). W związku z toczącym się sporem do Polski przyjeżdżali przedstawicieli Komisji Weneckiej, która wydała własne zalecenia w tej sprawie.
Finał sporu miał miejsce w grudniu, kiedy zakończyła się kadencja dotychczasowego prezesa Andrzeja Rzeplińskiego. Wówczas na mocy nowej ustawy prezydent Andrzej Duda powołał na funkcję p.o. prezesa sędzię Julię Przyłębską, a także przyjął ślubowanie nowego sędziego TK Michała Warcińskiego (zastąpił Andrzeja Rzeplińskiego). Julia Przyłębska dopuściła do składu orzekającego trzech sędziów wybranych głosami PiS (Mariusza Muszyńskiego, Lecha Morawskiego oraz Henryka Ciocha). Zwołano zgromadzenie sędziów, które przedstawiło prezydentowi dwójkę kandydatów na nowego prezesa: Julię Przyłębską oraz Mariusza Muszyńskiego. Andrzej Duda powołał ostatecznie na funkcję prezesa Przyłębską.
Powrót do "starej" procedury karnej
W lipcu 2015 r. zaczęła obowiązywać nowa procedura karna zmieniająca filozofię prowadzenia procesu. Uczyniła ona sędziego bezstronnym arbitrem rozsądzającym spór między oskarżycielem a obroną – to tzw. kontradyktoryjność. Zastąpiła ona model inkwizycyjny, który oznaczał, że na sądzie ciążyła inicjatywa dowodowa w postaci przesłuchiwania świadków i zbierania dowodów.
W marcu Sejm uchwalił nowelę, która przywróciła nadrzędną rolę zasady prawdy materialnej w postępowaniu karnym, a co za tym idzie – aktywną rolę sądu. Mniej spraw ma kończyć się w trybach konsensualnych, tzn. po zawarciu ugody czy dobrowolnym poddaniu się karze. Z procedury zniknął przepis, który pozwalał na umorzenie sprawy, kiedy sprawca zapłacił pokrzywdzonemu pieniądze, a ten się na to zgodził.
Zmiana ustawy o Prokuratorze
W marcu weszła w życie nowa ustawa o Prokuraturze, która przywróciła unię personalną ministra sprawiedliwości i prokuratura generalnego. Zniknęła odrębna Prokuratura Generalna, a w jej miejsce powołano Prokuraturę Krajową.
Prokuratura przeszła też reformę organizacyjną, m.in. prokuratury apelacyjne zastąpiły prokuratury regionalne. Jak wówczas informowaliśmy na łamach „Rzeczpospolitej", 300 śledczych niezadowolonych ze zmian złożyło oświadczenie o odejściu w stan spoczynku.
W łatwy i wygodny sposób wypełnij zeznanie podatkowe
Oświadczenia majątkowe i kary dla sędziów
Na początku listopada Sejm uchwalił zmiany w ustawach dotyczących sędziów. Nowela wprowadza jawność ich oświadczeń majątkowych – będą dostępne w internecie w Biuletynie Informacji Publicznej.
Wydłuża się też do ośmiu lat okres przedawnienia karalności przewinień dyscyplinarnych sędziów. Pojawi się też nowa kara dyscyplinarna: finansowa. Ukaranemu sędziemu będzie można obciąć pensję od 5 do 20 proc. wynagrodzenia do dwóch lat.
Przywrócenie poprzedniego wieku emerytalnego
W połowie listopada po burzliwej debacie Sejm uchwalił prezydencką nowelizację przywracającą wiek emerytalny 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.
Z szacunków ZUS wynika, że po wejściu nowelizacji w życie ponad 250 tys. osób z dnia na dzień zyska prawo do tego świadczenia. Trzeba doliczyć do tego kolejne 200 tys. osób, które zwykle co roku przechodzą na emeryturę.
Ustawa ma wejść w życie 1 października 2017 roku.
Wprowadzenie minimalnej stawki na zleceniach
W lipcu Sejm uchwalił ustawę o minimalnej stawce godzinowej za pracę na umowę-zlecenie i w ramach samozatrudnienia. Zgodnie z nią wynagrodzenie wyniesie 12 zł za godzinę, a po waloryzacji w 2017 r. - ok. 13 zł.
Minimalna stawka godzinowa ma mieć zastosowanie do wszystkich umów, bez względu na sposób ustalania wynagrodzenia - wg stawki godzinowej, dziennej, tygodniowej, miesięcznej itp.
Ustawa i stawka godzinowa mają wejść w życie 1 stycznia 2017 r.
500 plus
500 zł na drugie i kolejne dziecko, a w mniej zamożnych rodzinach również na pierwsze - to główne założenie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, którą w lutym uchwalił Sejm. Wypłata środków ruszyła od kwietnia.
Koszt programu 500 plus na koniec listopada wyniósł 15 mld 400 mln zł - poinformowała minister rodziny, pracy i polityki społecznej Elżbieta Rafalska. Dodała, że z programu korzysta prawie 3 mln 800 tys. dzieci.
Reforma oświaty
W grudniu Sejm uchwalił ustawę Prawo oświatowe. Zmienia ona strukturę szkół: w miejsce obecnie istniejących szkół powstaną 8-letnia szkoła podstawowa, 4-letnie liceum ogólnokształcące, 5-letnie technikum oraz dwustopniowe szkoły branżowe (zastąpią zasadnicze szkoły zawodowe). Gimnazja zostaną zlikwidowane.
Zmiany rozpoczną się od roku szkolnego 2017/2018.
Obowiązek szkolny dla sześciolatków zniesiony
Od 1 września tego roku został zniesiony obowiązek szkolny dla sześciolatków i przedszkolny dla pięciolatków.
Dzieci mają obowiązkowo rozpoczynać naukę w wieku siedmiu lat, po rocznym obowiązkowym przygotowaniu przedszkolnym dla sześciolatków. W miejsce obowiązku przedszkolnego dla pięciolatków wprowadzono prawo dzieci pięcioletnich do wychowania przedszkolnego. Utrzymane zostało też prawo do wychowania przedszkolnego dla dzieci czteroletnich.
Uszczelnianie ustawy o VAT
Ograniczenie nadużyć i uszczelnienie poboru VAT poprzez m.in. przywrócenie tzw. sankcji administracyjnej i ograniczenie rozliczeń kwartalnych - taki ma być efekt "dużej" noweli ustawy o VAT, którą zaakceptował w połowie listopada Sejm.
Nowela, jak informował w toku prac sejmowych wiceminister finansów Leszek Skiba, ma zmniejszyć lukę podatkową o 2 punkty procentowe, czyli o 3,4 mld zł.
Ustawa zakłada także utrzymanie do końca 2018 r. podwyższonych w 2013 roku stawek podatku VAT: 8 i 23 proc.
Zasadnicza część przewidzianych regulacji to rozwiązania, które mają przyczynić się do ograniczenia nadużyć w VAT oraz spowodować uszczelnienie systemu jego poboru, a w efekcie doprowadzić do zwiększenia wpływów z VAT.
Nowela przewiduje rozszerzenie stosowania tzw. mechanizmu odwróconego obciążenia (gdy nabywca, a nie dostawca rozlicza VAT) na transakcje, których przedmiotem będą m.in. określone usługi budowlane. Powodem do zastosowania tego mechanizmu będą nieprawidłowości zaobserwowane na rynku usług budowlanych, w tym również z wykorzystaniem faktur nieodzwierciadlających rzeczywistych transakcji.
Kwota wolna od podatku po nowemu
Kwota wolna od podatku dla najmniej zarabiających wzrośnie do 6,6 tys. zł, ale zarabiający ponad 127 tys. zł rocznie stracą prawo do tego odliczenia - zdecydował Sejm, a prezydent podpisał ustawę.
Dotychczas była jednakowa dla wszystkich i wynosiła 3091 zł, co daje kwotę zmniejszającą podatek na poziomie 556,02 zł. Od 2017 roku będzie zależała od dochodów podatnika. Skorzystają na tym osoby o najniższych dochodach. Stracą najlepiej zarabiający, którzy zapłacą wyższy podatek.
Prawo o zgromadzeniach
Pod koniec roku Sejm przyjął budzącą sporo kontrowersji nowelizację Prawa o zgromadzeniach.
W myśl przygotowanej przez grupę posłów PiS noweli, odległość między zgromadzeniami nie może być mniejsza niż 100 metrów.
Senat wprowadził do noweli dwie poprawki. Jedna wykreśla zapis o pierwszeństwie dla organów władzy, Kościołów i związków wyznaniowych w wyborze miejsca i czasu zgromadzenia. Druga wprowadza do ustawy 14-dniowe vacatio legis.
Zmiany w ustawie o Policji
Mimo wielu zastrzeżeń, m.in. rzecznika praw obywatelskich, GIODO, Krajowej Rady Sądownictwa oraz adwokatów i radców prawnych, Sejm uchwalił na początku roku nowelę ustawy policyjnej i kilku służb specjalnych.
W myśl projektu kontrola operacyjna ma mieć kilka form. Chodzi o podsłuch; monitoring w pomieszczeniach, środkach transportu lub miejscach innych niż publiczne; kontrolę korespondencji (w tym też i elektronicznej); kontrolę przesyłek; uzyskiwanie danych z informatycznych nośników danych, telekomunikacyjnych urządzeń końcowych, systemów informatycznych i teleinformatycznych.
Ograniczenia w obrocie ziemią
Od 30 kwietnia osoba, która jest właścicielem gruntu rolnego o powierzchni 3 tys. mkw. i większej, nie może sprzedać go osobie niezwiązanej z rolnictwem, np. pod budowę domu jednorodzinnego.
Ziemię rolną o większej powierzchni może kupić tylko rolnik indywidualny spełniający ustawowe kryteria. Musi więc być właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych. Łączna powierzchnia jego użytków rolnych nie może przekraczać 300 ha. Musi też mieć kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej pięć lat mieszkać w gminie, na której obszarze położona jest jedna nieruchomość wchodząca w skład jego gospodarstwa rolnego. Ponadto ma osobiście prowadzić to gospodarstwo. Nie musi za to obowiązkowo przynależeć do KRUS.
Informatyka weszła do sądów cywilnych
8 września po kilku latach prac i rocznym vacatio legis weszła w życie obszerna nowela kodeksów cywilnego, kodeksu postępowania cywilnego oraz wielu innych ustaw.
Nowe przepisy uznają za dokumenty i dopuszczają jako dowody w sądzie e-maile, esemesy, nagrania audio czy wideo, wręcz „każdy nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią". Te nośniki zostały zrównane z pismem papierowym. W elektronicznej formie (tzw. dokumentowej), można też zawierać umowy czy składać wiążące oświadczenia.
Zmiany u adwokatów i radców
W tym roku doszło do zmian w szefostwie dwóch największych korporacji prawniczych. Nowym prezesem Naczelnej Rady Adwokackiej został Jacek Trela, natomiast szefem Krajowej Rady Radców Prawnych Maciej Bobrowicz (wraca na to stanowisko po 4-letniej przerwie). Zastąpili oni ustępujących Andrzeja Zwarę oraz Dariusza Sałajewskiego.
Prokuratoria Generalna zastąpi Prokuratorię RP
Prokuratoria Generalna będzie miała szersze kompetencje i obowiązki. Ma reprezentować organy administracji rządowej (m.in. ministerstwa, wojewodów) przed sądami cywilnymi, a na wniosek urzędów przystąpi do spraw przed sądami administracyjnymi. Zastąpi też w sądach 2849 państwowych instytucji oraz 559 spółek z udziałem Skarbu Państwa za zgodą ich władz.
Elektroniczne formalności wieczystoksięgowe
Wirtualne wpisy do ksiąg możliwe są za sprawą nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego. Od piątku 1 lipca prawo do elektronicznego przesyłania wpisów otrzymali notariusze, a także komornicy i naczelnicy urzędów skarbowych.
Mała ustawa reprywatyzacyjna
W sierpniu prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację ustawy o gospodarce nieruchomościami, tzw. małą ustawę reprywatyzacyjną.
Jak pisaliśmy na łamach „Rzeczpospolitej", nowela rozwiązuje najbardziej palące problemy stolicy. Władze Warszawy będą mogły odmówić zwrotu nieruchomości przeznaczonej na cele publiczne, np. przedszkola, szkoły. Kolejną przesłanką odmowy zwrotu będzie sytuacja, gdy w 66 proc. budynek był zniszczony oraz gdy dawną nieruchomość hipoteczną włączono po wojnie w skład innej i oddano w użytkowanie wieczyste. Nowe przepisy pozwalają odmawiać zwrotu „pasków", gdy nieruchomość stanowi architektoniczną całość.
W końcu sformalizowany będzie handel roszczeniami. Dziś umowę sprzedaży można sporządzić na zwykłej kartce papieru. Po wejściu nowych przepisów obrót roszczeniami będzie się odbywać tylko w formie notarialnej. Stolica dostanie też prawo pierwokupu.
Uproszczenia w prawie budowlanym
Od 1 stycznia 2017 r. wchodzi w życie nowelizacja prawa budowlanego. Przewiduje ją pakiet wicepremiera Mateusza Morawieckiego „Sto zmian dla firm".
Na mocy nowelizacji nie trzeba będzie już zgłaszać budowy: parterowych budynków gospodarczych o powierzchni zabudowy do 35 mkw.; suszarni kontenerowych do 21 mkw.; instalacji klimatyzacyjnych, przydomowych basenów i oczek wodnych do 50 mkw. Dotyczy to również budowy zjazdów z dróg powiatowych i gminnych oraz zatok parkingowych na tych drogach.
Rewolucja w wycince drzew
Nowe zasady zawiera zmiana do ustawy o ochronie przyrody, która czeka jeszcze na podpis prezydenta.
Przewiduje ona, że od 1 stycznia 2017 roku właściciele prywatnych posesji będą zwolnieni z obowiązku uzyskania w urzędzie gminy (miasta) zgody na wycinkę drzew, jeżeli nie jest ona związana z działalnością gospodarczą. W innych wypadkach o zezwolenie trzeba będzie się starać, ale dopiero w odniesieniu do drzew, których obwód (mierzony na wysokości 130 cm) przekroczył metr. Chodzi więc o drzewa mające co najmniej kilkanaście lat.
