Przekazanie morfiny do hospicjum jest nielegalne. Pacjenci chcą zmian w prawie.

Organizacje pacjentów i hospicja regularnie odbierają telefony od rodzin zmarłych pacjentów, którzy chcieliby przekazać niewykorzystane leki innym chorym. Najczęściej chodzi o drogie leki onkologiczne i silne środki przeciwbólowe.

– Tłumaczymy, że to niezgodne z prawem, a jeśli chcą przekazać lek onkologiczny, muszą to zrobić na własną rękę – mówi Szymon Chrostowski, były prezes Polskiej Koalicji Pacjentów Onkologicznych (PKPO). Podobnie odpowiadają szpitale, domy pomocy społecznej czy hospicja, w których bardzo często ich brakuje.

Do utylizacji

Prawo podchodzi do tych kwestii niezwykle restrykcyjnie. Podarowanie leków traktowane jest jak tzw. wtórny obrót lekami, którego zakazuje ustawa – Prawo farmaceutyczne. Zgodnie z art. 96 ust. 5 i 6 produkty lecznicze lub wyroby medyczne wydane z apteki nie podlegają zwrotowi. Wyjątkiem są leki niewłaściwie wydane, np. w nieodpowiedniej liczbie czy dawce, a także te z wadą jakościową.

Zapis zapobiega ponownemu obrotowi produktami leczniczymi, które znajdowały się w posiadaniu podmiotów lub osób niepodlegających nadzorowi organów Państwowej Inspekcji Farmaceutycznej. Lek musi pochodzić z pewnego źródła, a jego przechowywanie być zgodne z wytycznymi producenta. Szpital, apteka czy hospicjum przyjmujące lek od rodziny zmarłego pacjenta nie może mieć pewności, czy był on przechowywany właściwie. A niewłaściwe przechowywanie może nie tylko osłabić działanie substancji leczniczej, ale też zwiększyć jej toksyczność.

W odpowiedzi na interpelację nr 16205 z 23 czerwca 2010 r. ówczesny wiceminister zdrowia Marek Haber pisał, że „Leki niewykorzystane, pozostające u pacjentów, zgodnie z ustawą z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (t.j. Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251), powinny być zutylizowane".

Jeszcze trudniej jest w przypadku leków przeciwbólowych, których rodzinom zmarłych pacjentów zostaje zwykle najwięcej – onkolodzy czy specjaliści leczenia bólu przypisują je zwykle z zapasem, który ma starczyć do następnej wizyty zaplanowanej np. za miesiąc. Aptekarze przyznają, że pacjenci regularnie pytają ich, co zrobić z kilkoma opakowaniami morfiny czy fentanylu, zaliczanych do leków narkotycznych. W ich przypadku obrót regulują dwie ustawy – prawo farmaceutyczne i ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii.

Uznany za dilera

– W tym przypadku dobra wola rodziny zmarłego może zostać uznana za próbę wprowadzenia do obrotu substancji zabronionych, prościej mówiąc – obrót narkotykami. Osoba, która je przekaże innemu choremu, może być uznana za dilera – ostrzega Mariusz Politowicz, farmaceuta, członek Naczelnej Rady Aptekarskiej (NRA).

Organizacje pacjenckie również uczulają rodziny chorych na konsekwencje przekazywania takich leków.

Co więc z nimi zrobić? Zdaniem farmaceutów najbezpieczniej jest wrzucić je do pojemnika na przeterminowane leki, które znajdziemy w każdej aptece.

W praktyce rzadko się słyszy o karaniu za takie darowizny. Siedem lat temu Caritas Diecezji Bydgoskiej znalazł się w ogniu krytyki z powodu zbiórki nieprzeterminowanych leków dla biednych. Główny inspektor sanitarny podkreślał wówczas, że Caritas złamał ustawę, a jedyną dopuszczalną możliwością wykorzystania leczniczych produktów pochodzących ze zbiórki od osób fizycznych jest pomoc dla ludności niesiona w ramach udzielanej pomocy humanitarnej.

Wobec organizatorów akcji nie wyciągnięto konsekwencji, ale sama ich groźba skutecznie zniechęca do podobnych inicjatyw.