Stefan Szczepłek wspomina najsłynniejsze stadiony

Stadion to boisko, trybuny, tunele, szatnie, a wszystko ma wpływ na atmosferę i wynik. Tunel na stadionie Liverpoolu praktycznie nie istnieje. Zaledwie kilka kroków z obydwu szatni i parę schodków w dół, a potem w górę, na boisko. Ale tam co innego powoduje drżenie nóg. Nad schodkami znajduje się nieduża tablica z napisem mówiącym wszystko: „This is Anfield”.

Przy okazji meczu Widzewa w Liverpoolu wszedłem nie tylko tam, ale i do słynnego Boot Room, czyli pokoiku trenerskiego uważanego za jedno z najważniejszych miejsc angielskiej piłki, w którym menedżerowie Liverpoolu, poczynając od Billa Shankly’ego i Boba Paisleya, ustalali składy i zadania taktyczne. Tyle że ja nie byłem tego świadomy, więc wparowałem do pokoju jak profan, bez żadnej refleksji, z koszulką reprezentacji Polski i pytaniem, czy któryś z panów nie byłby łaskaw wymienić jej na koszulkę Liverpoolu.

A tam Joe Fagan, Ronnie Moran, Roy Evans piją sobie herbatkę. Może był nawet emerytowany Bob Paisley. Nie wiem, bo kiedy ich zobaczyłem, a oni obdarzyli mnie pobłażliwymi spojrzeniami, byłem wystarczająco przejęty. Ale po chwili Moran sięgnął na półkę, zdjął z niej koszulkę Graeme’a Sounessa z numerem 11 i wręczył mi z życzeniami. Kilka chwil później przebyłem drogę jak piłkarze, dotknąłem tablicy „This is Anfield”, wyszedłem na boisko i wtedy po prawej stronie za bramką zobaczyłem trybunę The Kop, która często śpiewa „You’ll Never Walk Alone”.

[srodtytul]Kaplica bliżej gospodarzy[/srodtytul]

Nie wszędzie jest tak wzniośle. Na stadionie Bordeaux, zbudowanym jeszcze na mistrzostwa świata w roku 1938, z szatni na boisko idzie się równie długo jak kiedyś na Stadionie Dziesięciolecia, a tunel ma zakręty. Grający w Lens Jacek Bąk opowiadał, że czasami za winklem ktoś czekał, zdarzało się więc, że nim zawodnicy dotarli na boisko, już mieli siniaki i podarte koszulki.

W Ameryce Łacińskiej i w krajach basenu Morza Śródziemnego, ale coraz częściej także w innych regionach świata, w pobliżu szatni buduje się kaplice. Zazwyczaj bliżej do nich z szatni gospodarzy. Zdarza się, że piłkarze rywalizujących drużyn modlą się tam wspólnie, a potem wychodzą na boisko i rachują sobie kości. Na stadionie w meksykańskim Queretaro kaplica znajduje się między szatniami a boiskiem.

Mam zwyczaj wchodzenia na boiska, gdzie tylko się da. W dawniejszych czasach brałem udział w treningach Polaków dzień przed meczem. Trawa, która zrobiła na mnie największe wrażenie, rosła na starym Wembley. Zwykle w takich sytuacjach mówi się o dywanie, inne porównanie nie przychodzi mi do głowy. W życiu po czymś takim nie chodziłem i nie kopałem na takiej trawie piłki. Natomiast szatnie na starym Wembley to były klitki. A tunel, w który wjeżdżały autokary z zawodnikami, tak krótki i wąski, że musiały stawać jeden za drugim i wyjeżdżały na wstecznym biegu. Zdarzyło mi się kiedyś podejść dość blisko loży królewskiej na Wembley. Prowadził do niej tunel, w który wjeżdża królewska limuzyna. Stąd już dwa kroki na trybunę. Na którymś z meczów Anglia – Polska, kiedy jakiś potężny stary bentley księcia Karola czy księżniczki Anny zaparkował w tunelu, mogłem nawet przejść koło niego. To było jeszcze przed plagą terroryzmu.

Mniej więcej w tym samym czasie po meczu finałowym o Puchar Francji Bordeaux

– Olympique Marsylia na Parc des Princes (1986) postanowiłem się przyjrzeć z bliska ceremonii wręczenia trofeum. Prezydent Francois Mitterrand uznał, że facet w garniturze w jodełkę (francuscy dziennikarze w takich nie chodzili) musi być z Marsylii, i z rozpędu mi też podał rękę. Ochroniarze nie zareagowali.

Przyzwyczajony do szatni na stadionach polskich klubów byłem zaskoczony tym, co zobaczyłem na Old Trafford, Anfield, Chelsea czy w Gelsenkirchen. Szatnie małe i czyste. W szatni gości na Stamford Bridge umieszczono na drzwiach duże lustro, żeby, jak złośliwie mówiono w Chelsea, David Beckham miał gdzie poprawiać fryzurę. A gdzie walające się buty piłkarskie, mokre ręczniki, zamykane szafki ze zdjęciami dziewczyn, dzieci, gwiazd futbolu? Dopiero Jerzy Dudek uświadomił mi, że szatnia w Polsce jest codziennym miejscem pracy, ponieważ trenuje się na stadionie lub obok. Tam, gdzie cywilizacja futbolowa poszła dalej, piłkarze pracują przez cały tydzień w ośrodku klubowym za miastem i właśnie tam trzymają cały swój majdan. A szatnie na stadionie zajmują tylko w dniu meczu.

[srodtytul]Pokonani wyżerką[/srodtytul]

Na monumentalnych stadionach Europy Wschodniej szatnie też miały dużą powierzchnię. Kiedy w czasach Jacka Gmocha rozbierałem się z kadrą Polski na Nepstadionie w Budapeszcie, mogłem usiąść nawet w wielkim skórzanym fotelu, bo ich tam nie brakowało. Opowiadał zmarły niedawno kapitan reprezentacji Edmund Zientara, że takie same fotele były na moskiewskich Łużnikach. A obok wielkie stoły, na które przed meczami z Polską Rosjanie wnosili mnóstwo rozmaitego jedzenia, zwłaszcza egzotycznych owoców. Dla naszych piłkarzy to była nowość, pokusa, toteż zapominali o diecie, pustoszyli stoły, a potem nie mogli się ruszać.

I przegrali z ZSRR w Moskwie 1:7 w roku 1960.

Wielkość klubu nie zawsze oznacza komfort. Na Anfield jest jak na tymczasowej Legii. Żeby jedna osoba weszła lub wyszła, musi wstać cały rząd. A kiedy na początku lat 80. byłem na meczu pucharowym Arsenalu z Reykjavikiem, na starym Highbury czekały na mnie w loży prasowej skórzany fotel i niezła wyżerka. No, ale na takim meczu dziennikarzy angielskich było jak na lekarstwo. W przerwie pojedynku młodzieżowych reprezentacji Polski i ZSRR w Leningradzie dziennikarzy częstowano kawiorem, a na meczu ligowym Nicei z Montpellier podawano mi szampana. W Czechach zwyczajowo są horkie parky, czyli parówki z piwem, a kiedy jest zimno, herbatę z rumem podają nawet na stadionie w Trencinie. Stadion im. Kirowa w Leningradzie (prawie kopia Dziesięciolecia) zapamiętam też z treningu polskiej reprezentacji młodzieżowej w roku 1982 przed meczem z ZSRR. Kiedy w jakiś niezrozumiały sposób udało mi się minąć Dariusza Wdowczyka, asystent trenera Waldemara Obrębskiego Lucjan Brychczy powiedział: „Od dzisiaj mów mi Kici”. I tak zostało.

Stadiony, na których rozgrywano mecze finałowe mistrzostw świata, czasami wcale nie odpowiadały randze wydarzenia. Orange Bowl w Pasadenie nie powstawał z myślą o europejskiej piłce nożnej. W dodatku finał Brazylia – Włochy rozgrywany był w upale, większość kibiców i dziennikarzy zdjęła koszule, z meczu zrobił się piknik.

O wyjątkowości konstrukcji stadionu w Jokohamie można się przekonać, dopiero kiedy wjedzie się na podziemny parking. Cała budowla stoi na palach, stadion jest ciemny, odległość z trybun do boiska jest jeszcze większa niż na Stadionie Śląskim. Także Stadion Olimpijski w Berlinie, miejsce finału roku 2006, dawno przestał być nowoczesną areną.

Stade de France, wyglądający z daleka jak statek kosmiczny, wciąż nowoczesny po 13 latach użytkowania, poróżnił Francuzów. Większość uważała, że w przeciwieństwie do Parc des Princes nie ma duszy. Ale kiedy trójkolorowi zdobyli na nim Puchar Świata, stał się stadionem ukochanym.

Najbardziej oryginalny ze znanych mi stadionów Europy znajduje się w Sztokholmie. Ma 100 lat, bo powstał na igrzyska olimpijskie w roku 1912. Zbudowano go w stylu neogotyckim z czerwonej cegły i drewna. Po jego ścianach pnie się dzikie wino. Dzięki temu, dwóm wieżom i arkadom na trybunie za bramką przypomina gotycki zamek. Może pomieścić niewiele ponad 13 tysięcy widzów, ale jest jednym z najważniejszych stadionów w Szwecji. Zespoły rockowe chętniej koncertują tutaj niż na większej Rasundzie. Zwiedzając stadion, można usiąść w loży królewskiej, otworzyć sobie muzeum w wieży zegarowej i oglądać pamiątki, nie będąc niepokojonym przez nikogo.

To jest też stadion szczególny dla polskiej piłki. Tutaj w roku 1922 Józef Klotz (Jutrzenka Kraków) strzelił z karnego pierwszą bramkę w historii reprezentacji Polski w wygranym 2:1 meczu ze Szwecją. Stadion Olimpijski w Sztokholmie jest siedzibą klubu Djurgardens. Właśnie tam we wrześniu 1955 roku polska drużyna rozegrała pierwszy mecz w europejskich pucharach. Jeśli ktoś nie wie, jaka to była drużyna, to nie zgadnie. Gwardia Warszawa – zremisowała z Djurgardens 0:0.

[srodtytul]Jaszyn i Lenin[/srodtytul]

Na jednym z najoryginalniejszych stadionów Europy – Sportingu Braga – zagra w lutym Lech. Tam na trybunę prasową i honorową wchodzi się przez dach. Najpierw przeciskałem się samochodem przez pomarańczowy tłum holenderskich kibiców idących podczas Euro 2004 na mecz z Łotwą, a kiedy dotarłem na szczyt wzgórza, okazało się, że stadion mam pod nogami. Są tam tylko dwie trybuny. Za jedną bramką znajduje się skała, a za drugą – niemal przepaść.

Kiedy John Huston kręcił w roku 1980 film „Ucieczka do zwycięstwa” (z Pele, Bobbym Moore’em, Michaelem Cainem, Maksem von Sydovem, Sylvestrem Stallone, także Kazimierzem Deyną), szukał stadionu, który mógłby zagrać rolę paryskiego Colombes. Znalazł w Budapeszcie. To był stadion MTK (dziś im. Nandora Hidegkutiego), pamiętający lata 30. Kiedy się do niego dochodzi, jest tak samo jak w dawnej Anglii – nie wiadomo, że to stadion, wygląda jak jeden z budynków. A to zwykle główna trybuna. W ostatnim rzędzie na górze trzeba uważać, żeby nie spaść na ulicę.

Większość dużych stadionów Europy ma swoich patronów, na ogół związanych ze sportem, a czasami znajdziemy tam pomniki lub popiersia słynnych zawodników. Stadion na Łużnikach w Moskwie już nie nosi imienia Włodzimierza Lenina, ale przed głównym wejściem nadal stoi wielki pomnik wodza rewolucji. Wiedziałem, że jest też gdzieś na Łużnikach pomnik słynnego bramkarza Lwa Jaszyna, z którym jeszcze miałem szczęście rozmawiać. Długo nie mogłem go znaleźć, bo rosyjscy kibice nie wiedzieli, gdzie się znajduje. Stoi w parku nad rzeką Moskwa, wcale nie blisko stadionu.