Literatura III RP – pseudomodernizm, jak będą o niej pisać przyszłe podręczniki – w znacznym stopniu bazuje na mechanizmie szmoncesu. To nie znaczy bynajmniej, że w jakikolwiek sposób dorównuje błyskotliwości i lekkości point Słonimskiego, Tuwima czy Hemara. Podobieństwo dotyczy tylko mechanizmu funkcjonowania i zdobywania popularności.

Szmonces, charakterystyczny humor postżydowski, który z perspektywy lat wygląda na znak rozpoznawczy dwudziestolecia, a już z całą pewnością międzywojennego kabaretu, był skutkiem asymilacji polskich Żydów i wchodzenia przez nich w szeregi polskiej inteligencji. Bardzo licznego wchodzenia – w niektórych inteligenckich zawodach odsetek zasymilowanych Żydów sięgał 30, 40 procent. Tacy zasymilowani Żydzi, choć często zakorzeniali się w polskości głębiej niż wychowankowie ziemiańskich dworków, mieli ze swym dziedzictwem psychologiczny problem. Kpina z Żyda niezasymilowanego, z jego żargonu, geszeftów, cwaniackich konceptów, służyła zdrowemu rozładowaniu tego napięcia – śmieję się z Aprikosenkranza i Rappaporta niepotrafiących zrozumieć, co to „sęk", więc to jasne, że nie mam z nimi nic wspólnego. Co więcej, na jednej widowni ze mną śmieją się z nich hrabia Dobromirski i generał Leliwa-Przecherski, bo dla gojów żydki i ich geszefty są równie wdzięcznym tematem szyderstwa. A więc skoro bawię się tu w kabarecie, to dowód, że nie tylko nie mam nic wspólnego z chałaciarzami, ale też, że mam coś wspólnego z hrabią i generałem!

Szmonces wytwarzał taki właśnie, pożądany przez dużą część ówczesnej elity, podział. Na scenie – skazani na śmietnik historii starozakonni, a na widowni zbratani uciekinierzy z żydostwa z czystej krwi Polakami.